Mroczna turystyka w obliczu wyzwań ponowoczesności na przykładzie Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia

Anna Duda

Abstrakt


W 1996 r. John Lennon oraz Malcolm Foley po raz pierwszy posłużyli się pojęciem dark tourism (mroczna turystyka). Od tego czasu powstało wiele monografii oraz artykułów poruszających tematykę podróży do miejsc pokatastrofalnych. W Polsce, w pierwszej części monografii „Współczesne formy turystyki kulturowej” ukazał się tekst Sławoja Tanasia nakreślający zjawisko tanatoturystyki. Przedstawiony został kontekst historyczny podróży do miejsc związanych ze śmiercią oraz różne odmiany turystyki, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki cmentarnej. Celem niniejszego artykułu, o charakterze przeglądowym, jest próba wskazania pewnych tendencji, które szczególnie w ciągu ostatniej dekady uległy znacznej intensyfikacji. Na podstawie konkretnych przykładów ukazany został wpływ tradycyjnych mediów oraz mediów społecznościowych i kultury popularnej na decyzję o wyjeździe do miejsca katastrofy. Ponadto wskazane zostały również zmiany w zachowaniu mrocznych turystów, które następują pod wpływem nowoczesnych technologii. Tym samym przykłady często kontrowersyjne i nieetyczne dały obraz tego, na ile można dziś mówić o miejscach pamięci, a na ile o powstających „pamięciolandiach”. Bezpośrednią inspiracją tekstu były badania przeprowadzone w latach 2016-2018 w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia, oparte w dużej mierze o wywiady jakościowe z polskimi turystami oraz obserwację uczestniczącą. Ze względu jednak na charakter artykułu przywołane zostaną również inne przykłady obrazujące omawianą tematykę.   

 


Słowa kluczowe


mroczna turystyka; media; post-turystyka; kultura popularna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Ashworth G., 2015, Planowanie dziedzictwa, tłum. M. Duda-Gryc, Kraków

Banaszkiewicz M., Duda A., 2019, Visit the Chernobyl Exclusion Zone/Be Like a S.T.A.L.K.E.R. On architecture, games and tourist experience, [w:] M. Gravari-Barbas. J.F. Staszak, N. Graburn (red.) Tourism Fictions, Simulacra and Virtualities. Spatialities of tourism in an era of complexity, Routledge, London–New York

Banaszkiewicz M, 2015, Tanatoturystyka: doświadczenie, pamięć, etyka, „Politeja”, nr 35, s. 91–105

Banaszkiewicz M., 2018, Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa, Wydawnictwo UJ, Kraków

Baudrillard J., Ameryka, tłum. R. Lis, Warszawa 2011

.

Baudrillard J., 1998, Precesja symulakrów, tłum. T. Komendant, [w:] Postmodernizm, red. R. Nycz, Kraków, s. 177–190

Boorstin D., 1964, The Image: A Guide to Pseudo-Events in America, New York

Brucker D., 2014, The Chernobyl Landscape and the Aesthetics of Invisibility, „Photography and Culture”, nr 7 (1), s. 21–40

Buczkowska K, Rohrscheidt A.M., 2009, Współczesne formy turystyki kulturowej, Poznań

Cohen E., 1979, A Phenomenology of Tourist Experiences, „Sociology”, vol. 13, no. 2, s. 179–201

Duda A., 2016, Turystyka szoku – między sensacją a empatią. 9/11 studium przypadku, „Folia Turistica”, nr 39, s. 241–261

Duda A., 2018, Wskaźnik mrocznych atrakcji Philipa Stone’a – sztuczny podział czy skuteczne narzędzie badawcze? [w:] E. Nieroba, A. Kopczak-Wirga (red.) Sztuka podróżowania, czyli turysta w świecie kultury, Opole, s. 145–157

Goatcher J., Brundsen V., 2011, Chernobyl and the Sublime Tourist, „Tourist Studies”, nr 11 (2), s. 115–137

Gorner G., 1979, Pornografia śmierci, tłum. Ignacy Sieradzki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 3 (45), s. 197–203

Hannam K., Yankovska G., 2014, Dark and toxic tourism in the Chernobyl Exclusion Zone, „Current Issues in Tourism”, nr 17 (10), s. 929–939

Hajduk-Nijakowska J., 2012, Katastrofa jako wydarzenie medialne, [w:] K. Konarska (red.), Powodzie, plagi, życie i inne katastrofy, Wrocław, s. 238

Hajduk-Nijakowska J., 2018, W pogoni za sensacją. Kulturowy wymiar mrocznej turystyki (dark tourism), „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 51

Hartman R., 2014, Dark tourism, thanatourism, and dissonance in heritage tourismmanagement: new directions in contemporary tourism research, „Journal of Heritage Tourism”, Vol. 9, No. 2, pp. 166–182

Ivanova P., Light D., 2018, ‘It’s not that we like death or anything’: exploring the motivations and experiences of visitors to a lighter dark tourism attraction, „Journal of Heritage Tourism”, Vol. 13, No. 4, pp. 356–369

Jansson A., 2018, Rethinking post-tourism in the age of social media, „Annales of Tourism Research”, Vol 69, s. 101–110

Koskowski M.R., 2019, Od faktów do emocji. Turystyka kulturowa wobec technologii Web. 5.0, „Turystyka Kulturowa, nr 2, s. 84–99

Lennon J., Foley M., 2000, Dark Tourism. The Attractions of Death and Disasters, London–New York

Lennon J., Foley M., 1996, Heart of darkness, „International Journal of Heritage Studies”, Vol. 4, No. 2

Light D., 2017, Progress in dark tourism and thanatourism research: An uneasy relationship with heritage tourism, „Tourism Management”, No. 61, pp. 275–301

Lo I.Sh., McKercher B., 2015, Ideal image in process: Online tourist photography and impression management, „Annals of Tourism Research”, nr 52, s. 104–116

MacCannel D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, Warszawa

Macdonald S., 2009, Difficult Heritage. Negotiating the Nazi Past in Nuremberg and Beyond, London

Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and identity in Europe today, Routledge, London–New York

Mercille J., 2005, Media Effects on Image. The Case of Tibet, „Annales of Tourism Research”, Vol. 32, No. 4, pp. 1039-1055

Napiórkowski, 2018, Epidemia pamięci [w:] Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów, red. P. Majewski, M. Napiórkowski, Warszawa, s. 15–41

Nora P., 1989, Between Memory and History. Les Lieux de Mémoire, „Representations”, nr 26, s. 7–24

Owsianowska S., Banaszkiewicz M., 2015, Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego, „Turystyka Kulturowa”, nr 11, s. 6–24

Pacek A., 2016, Nie tylko seks, czyli kilka słów o pornografii śmierci, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna”, nr 12 (2), s. 93–103

Park H., 2014, Heritage Tourism, London–New York

Podoshen J. S., 2013, Dark tourism motivations: Simulation, emotional contagion and topographic comparison, „Tourism Management”, No. 35, pp. 263–271

Seaton A.V., 1996, Guided by the dark: From Thanatopsis to thanatourism, „International Journal of Heritage Studies” R. 1996 (4), nr 2, s. 234–244

Seaton A.V., 2009, Thanatourism and Its Discontents: An Appraisal of a Decade’s Work with Some Future Issues and Directions, [w:] T. Jamal, M. Robinson (red.) The SAGE Handbook of Tourism Studies, Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington, s. 521–543

Selwyn T., 1996, The Tourist Image. Myths and Myth Making in Tourism, Chichester

Smith L., 2006, Uses of heritage, London–New York

Stone P., 2006, A Dark Tourism Spectrum: Towards a typology of Death and macabre related tourist sites, attractions and exhibitions, „Tourism: An International Interdysciplinary Journal”, Vol. 54, No. 2, s. 145–160

Stone P., 2009, Making absent death present [w:] The darker side of travel: The theory and practice of dark tourism, Bristol, pp. 23–38

Tanaś S., 2008, Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki, Łódź

Tanaś S., 2009, Tanatoturystyka [w:] K. Buczkowska, A.M. Rohrscheidt (red.) Współczesne formy turystyki kulturowej, s. 266–286

Tanaś S., 2013, Tanatoturystyka. Od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej, Łódź

Tanaś S., 2013, Tourism „Death Space” and Thanatourism in Poland, „Current Issues of Tourism Research”, Vol. 3, No. 1, pp. 22–27

Tunbridge J. E., Ashworth G.J., 1996, Dissonant Heritage. The Management of the Past as a Resource in Conflict, Chichester–New York–Brisbane–Toronto–Singapore

Tunbridge J., 2018, Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku, tłum. A. Kamińska, Kraków

Urry J., 1990, The Tourist Gaze. Leisure and Travel in Conetmporary Societies, London

Urry J., Larsen J., 2011, The Tourist Gaze 3.0, London–Thousand Oaks–New Delhi–Singapore

Wieczorkiewicz A., 2008, Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Kraków

Ziębińska-Witek A., 2012, Turystyka śmierci jako zjawisko kulturowe, „Teksty drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 135 (3), s. 174–186

Źródła internetowe:

Aliena Tour, https://www.alienatours.pl/wszystkie-wyprawy/czarnobyl/strefa-tour, data dostępu: 8.08.2019 r

Bispol, https://www.bispol.com/czarnobyl-wycieczki/czarnobyl-tour, data dostępu: 8.08.2019 r

Institute for a Dark Tourism Research, [na:] http://www.uclan.ac.uk/research/explore/groups/institute_for _dark_tourism_research.php [dostęp: 20.07.2019]

Muzeum Holocaustu apeluje do zwiedzających: Przestańcie łapać u nas Pokemony, https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-muzeum-holocaustu-apeluje-do-zwiedzajacych-przestancie-lapac,nId,2235548, data dostępu: 13.07.2019 r

Paterson A., 2016, Holocaust Museum to visitors: Please stop catching Pokémon here, „Washington Post”, July 12, https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2016/07/12/holocaust-museum-to-visitors-please-stop-catching-pokemon-here/, data dostępu: 6.08.2019 r

Strefa Zero, https://strefazero.org/, data dostępu: 8.08.2019 r

Zmyślony P., Jaka oferta dla milenialsa, 2019, „Wiadomości Turystyczne”, nr 11 (425), https://turystykawmiescie.org/2019/06/10/rozmowa-oferta-dla-millenialsow/#more-5875, data dostępu: 13.07. 2019 r


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2019 Anna Duda


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642