Mroczna turystyka w obliczu wyzwań ponowoczesności na przykładzie Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia
Abstrakt
W 1996 r. John Lennon oraz Malcolm Foley po raz pierwszy posłużyli się pojęciem dark tourism (mroczna turystyka). Od tego czasu powstało wiele monografii oraz artykułów poruszających tematykę podróży do miejsc pokatastrofalnych. W Polsce, w pierwszej części monografii „Współczesne formy turystyki kulturowej” ukazał się tekst Sławoja Tanasia nakreślający zjawisko tanatoturystyki. Przedstawiony został kontekst historyczny podróży do miejsc związanych ze śmiercią oraz różne odmiany turystyki, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki cmentarnej. Celem niniejszego artykułu, o charakterze przeglądowym, jest próba wskazania pewnych tendencji, które szczególnie w ciągu ostatniej dekady uległy znacznej intensyfikacji. Na podstawie konkretnych przykładów ukazany został wpływ tradycyjnych mediów oraz mediów społecznościowych i kultury popularnej na decyzję o wyjeździe do miejsca katastrofy. Ponadto wskazane zostały również zmiany w zachowaniu mrocznych turystów, które następują pod wpływem nowoczesnych technologii. Tym samym przykłady często kontrowersyjne i nieetyczne dały obraz tego, na ile można dziś mówić o miejscach pamięci, a na ile o powstających „pamięciolandiach”. Bezpośrednią inspiracją tekstu były badania przeprowadzone w latach 2016-2018 w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia, oparte w dużej mierze o wywiady jakościowe z polskimi turystami oraz obserwację uczestniczącą. Ze względu jednak na charakter artykułu przywołane zostaną również inne przykłady obrazujące omawianą tematykę.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Ashworth G., 2015, Planowanie dziedzictwa, tłum. M. Duda-Gryc, Kraków
Banaszkiewicz M., Duda A., 2019, Visit the Chernobyl Exclusion Zone/Be Like a S.T.A.L.K.E.R. On architecture, games and tourist experience, [w:] M. Gravari-Barbas. J.F. Staszak, N. Graburn (red.) Tourism Fictions, Simulacra and Virtualities. Spatialities of tourism in an era of complexity, Routledge, London–New York
Banaszkiewicz M, 2015, Tanatoturystyka: doświadczenie, pamięć, etyka, „Politeja”, nr 35, s. 91–105
Banaszkiewicz M., 2018, Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa, Wydawnictwo UJ, Kraków
Baudrillard J., Ameryka, tłum. R. Lis, Warszawa 2011
.
Baudrillard J., 1998, Precesja symulakrów, tłum. T. Komendant, [w:] Postmodernizm, red. R. Nycz, Kraków, s. 177–190
Boorstin D., 1964, The Image: A Guide to Pseudo-Events in America, New York
Brucker D., 2014, The Chernobyl Landscape and the Aesthetics of Invisibility, „Photography and Culture”, nr 7 (1), s. 21–40
Buczkowska K, Rohrscheidt A.M., 2009, Współczesne formy turystyki kulturowej, Poznań
Cohen E., 1979, A Phenomenology of Tourist Experiences, „Sociology”, vol. 13, no. 2, s. 179–201
Duda A., 2016, Turystyka szoku – między sensacją a empatią. 9/11 studium przypadku, „Folia Turistica”, nr 39, s. 241–261
Duda A., 2018, Wskaźnik mrocznych atrakcji Philipa Stone’a – sztuczny podział czy skuteczne narzędzie badawcze? [w:] E. Nieroba, A. Kopczak-Wirga (red.) Sztuka podróżowania, czyli turysta w świecie kultury, Opole, s. 145–157
Goatcher J., Brundsen V., 2011, Chernobyl and the Sublime Tourist, „Tourist Studies”, nr 11 (2), s. 115–137
Gorner G., 1979, Pornografia śmierci, tłum. Ignacy Sieradzki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 3 (45), s. 197–203
Hannam K., Yankovska G., 2014, Dark and toxic tourism in the Chernobyl Exclusion Zone, „Current Issues in Tourism”, nr 17 (10), s. 929–939
Hajduk-Nijakowska J., 2012, Katastrofa jako wydarzenie medialne, [w:] K. Konarska (red.), Powodzie, plagi, życie i inne katastrofy, Wrocław, s. 238
Hajduk-Nijakowska J., 2018, W pogoni za sensacją. Kulturowy wymiar mrocznej turystyki (dark tourism), „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 51
Hartman R., 2014, Dark tourism, thanatourism, and dissonance in heritage tourismmanagement: new directions in contemporary tourism research, „Journal of Heritage Tourism”, Vol. 9, No. 2, pp. 166–182
Ivanova P., Light D., 2018, ‘It’s not that we like death or anything’: exploring the motivations and experiences of visitors to a lighter dark tourism attraction, „Journal of Heritage Tourism”, Vol. 13, No. 4, pp. 356–369
Jansson A., 2018, Rethinking post-tourism in the age of social media, „Annales of Tourism Research”, Vol 69, s. 101–110
Koskowski M.R., 2019, Od faktów do emocji. Turystyka kulturowa wobec technologii Web. 5.0, „Turystyka Kulturowa, nr 2, s. 84–99
Lennon J., Foley M., 2000, Dark Tourism. The Attractions of Death and Disasters, London–New York
Lennon J., Foley M., 1996, Heart of darkness, „International Journal of Heritage Studies”, Vol. 4, No. 2
Light D., 2017, Progress in dark tourism and thanatourism research: An uneasy relationship with heritage tourism, „Tourism Management”, No. 61, pp. 275–301
Lo I.Sh., McKercher B., 2015, Ideal image in process: Online tourist photography and impression management, „Annals of Tourism Research”, nr 52, s. 104–116
MacCannel D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, Warszawa
Macdonald S., 2009, Difficult Heritage. Negotiating the Nazi Past in Nuremberg and Beyond, London
Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and identity in Europe today, Routledge, London–New York
Mercille J., 2005, Media Effects on Image. The Case of Tibet, „Annales of Tourism Research”, Vol. 32, No. 4, pp. 1039-1055
Napiórkowski, 2018, Epidemia pamięci [w:] Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów, red. P. Majewski, M. Napiórkowski, Warszawa, s. 15–41
Nora P., 1989, Between Memory and History. Les Lieux de Mémoire, „Representations”, nr 26, s. 7–24
Owsianowska S., Banaszkiewicz M., 2015, Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego, „Turystyka Kulturowa”, nr 11, s. 6–24
Pacek A., 2016, Nie tylko seks, czyli kilka słów o pornografii śmierci, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna”, nr 12 (2), s. 93–103
Park H., 2014, Heritage Tourism, London–New York
Podoshen J. S., 2013, Dark tourism motivations: Simulation, emotional contagion and topographic comparison, „Tourism Management”, No. 35, pp. 263–271
Seaton A.V., 1996, Guided by the dark: From Thanatopsis to thanatourism, „International Journal of Heritage Studies” R. 1996 (4), nr 2, s. 234–244
Seaton A.V., 2009, Thanatourism and Its Discontents: An Appraisal of a Decade’s Work with Some Future Issues and Directions, [w:] T. Jamal, M. Robinson (red.) The SAGE Handbook of Tourism Studies, Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington, s. 521–543
Selwyn T., 1996, The Tourist Image. Myths and Myth Making in Tourism, Chichester
Smith L., 2006, Uses of heritage, London–New York
Stone P., 2006, A Dark Tourism Spectrum: Towards a typology of Death and macabre related tourist sites, attractions and exhibitions, „Tourism: An International Interdysciplinary Journal”, Vol. 54, No. 2, s. 145–160
Stone P., 2009, Making absent death present [w:] The darker side of travel: The theory and practice of dark tourism, Bristol, pp. 23–38
Tanaś S., 2008, Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki, Łódź
Tanaś S., 2009, Tanatoturystyka [w:] K. Buczkowska, A.M. Rohrscheidt (red.) Współczesne formy turystyki kulturowej, s. 266–286
Tanaś S., 2013, Tanatoturystyka. Od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej, Łódź
Tanaś S., 2013, Tourism „Death Space” and Thanatourism in Poland, „Current Issues of Tourism Research”, Vol. 3, No. 1, pp. 22–27
Tunbridge J. E., Ashworth G.J., 1996, Dissonant Heritage. The Management of the Past as a Resource in Conflict, Chichester–New York–Brisbane–Toronto–Singapore
Tunbridge J., 2018, Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku, tłum. A. Kamińska, Kraków
Urry J., 1990, The Tourist Gaze. Leisure and Travel in Conetmporary Societies, London
Urry J., Larsen J., 2011, The Tourist Gaze 3.0, London–Thousand Oaks–New Delhi–Singapore
Wieczorkiewicz A., 2008, Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Kraków
Ziębińska-Witek A., 2012, Turystyka śmierci jako zjawisko kulturowe, „Teksty drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 135 (3), s. 174–186
Źródła internetowe:
Aliena Tour, https://www.alienatours.pl/wszystkie-wyprawy/czarnobyl/strefa-tour, data dostępu: 8.08.2019 r
Bispol, https://www.bispol.com/czarnobyl-wycieczki/czarnobyl-tour, data dostępu: 8.08.2019 r
Institute for a Dark Tourism Research, [na:] http://www.uclan.ac.uk/research/explore/groups/institute_for _dark_tourism_research.php [dostęp: 20.07.2019]
Muzeum Holocaustu apeluje do zwiedzających: Przestańcie łapać u nas Pokemony, https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-muzeum-holocaustu-apeluje-do-zwiedzajacych-przestancie-lapac,nId,2235548, data dostępu: 13.07.2019 r
Paterson A., 2016, Holocaust Museum to visitors: Please stop catching Pokémon here, „Washington Post”, July 12, https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2016/07/12/holocaust-museum-to-visitors-please-stop-catching-pokemon-here/, data dostępu: 6.08.2019 r
Strefa Zero, https://strefazero.org/, data dostępu: 8.08.2019 r
Zmyślony P., Jaka oferta dla milenialsa, 2019, „Wiadomości Turystyczne”, nr 11 (425), https://turystykawmiescie.org/2019/06/10/rozmowa-oferta-dla-millenialsow/#more-5875, data dostępu: 13.07. 2019 r
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2019 Anna Duda
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642