Catalogue or Guidebook? Izabela Czartoryska’s Poczet pamiątek zachowanych w Domu gotyckim w Puławach (Collection of Memorabilia Preserved in the Gothic House in Puławy)
Abstrakt
The 19th century was a period which was characterized by a strong interest in the cultural heritage, art collection, documentation of historical monuments and their protection. At the same time, tourism had developed an a so far unprecedented scale and one of the most important magnets which attracted tourists were historical cities, monuments and museums. This fusion between cultural heritage and tourism is perfectly well visible in the 19th century tourist guidebooks. The authors and publishers of these publications, including such well-known personages as Karl Baedeker and John Murray, attached great importance to the descriptions of the cultural attractions of the individual countries, cities and areas.
On Polish territories, the fascination with the monuments of the past revealed itself, primarily within the framework of historical research, and also in the organization of exhibitions, compiling lists and inventories of monuments and the popularization of knowledge about the latter, among others through publications appearing in the contemporary press as well as in travel guides. The interest in the cultural heritage was strongly rooted in national history and patriotic sentiment, as in the period under discussion, Poland was deprived of its own statehood which it had lost in the aftermath of the partitions carried out in the course of the latter half of the 18th century. In the year 1801, the oldest Polish museum which was open to the public had been founded in Puławy. Its foundress, Princess Izabela Czartoryska, catalogued her own collections herself and in the year 1828, she published a book entitled Poczet pamiątek zachowanych w Domu Gotyckim w Puławach (Collection of Memorabilia Preserved in the Gothic House in Puławy). In the article, an analysis of this publication was carried out which revealed its links both with catalogues of museum collections that had arisen at a similar time, as well as with tourist guidebooks. It seems that Princess Izabela’s publication, which without a doubt occupies an important place in the history of Polish museology, could have successfully fulfilled both these functions.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
BCz, Rkps 2917, Katalog Domu Gotyckiego, vol. 1–3, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, Rkps 2917
BCz, Rkps 3035 III, Catalogue historique et detaille’ des objets réunis à la Maison Gothique à Pulawy, achevé l’an 1809, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, Rkps 3035 III
Czajewski W., 1893, Ilustrowany przewodnik po Warszawie i okolicach. Willanów. Czerniaków, Morysin, Gucin, Natolin. Wraz ze szczegółowym spisem 1000 obrazów z galerii willanowskiej, Nakładem własnym W. Czajewskiego, Warszawa
Czartoryska E. [Izabela], 1828, Poczet pamiątek zachowanych w Domu Gotyckim w Puławach, W Drukarni Banku Polskiego, Warszawa
Dzieduszycki W., 1895, Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Ułożył Włodzimierz hr. Dzieduszycki, Nakładem Muzeum im. Dzieduszyckich, Lwów
Dzieła sztuk pięknych wystawione na widok publiczny w salach Królewskiego Uniwersytetu dnia 3 września 1821 roku, 1821, W Drukarni N. Glücksberga, Warszawa
Dzieła sztuk pięknych wystawione na widok publiczny w salach Królewskiego-Warszawskiego Uniwersytetu dnia 16 września 1823 roku, 1823, W Drukarni N. Glücksberga, Warszawa
Dzieła sztuk pięknych wystawione na widok publiczny w salach Królewskiego Uniwersytetu w Warszawie dnia 24 maja 1828 roku, 1828, W Drukarni J. Węckiego, Warszawa
Dzieła sztuk pięknych wystawione na widok publiczny w salach Uniwersytetu Królewsko-Warszawskiego od dnia 20 września 1819 roku, 1819, W Drukarni N. Glücksberga, Warszawa
Gołębiowski Ł., 1826, Opis historyczno-statystyczny miasta stołecznego Warszawy, „Nowy Kalendarzyk Polityczny”, pp. 480–650
Gołębiowski Ł, 1827, Opisanie historyczno-statystyczne miasta Warszawy, wydanie drugie poprawione, znacznie pomnożone i rozszerzone, Nakładem i Drukiem N. Glücksberga, Warszawa
Grabowski A., 1822, Historyczny opis miasta Krakowa i iego okolic, Nakładem i Drukiem Józefa Mateckiego, Kraków
Grabowski A., 1830, Grabowski, Kraków i jego okolice, Wydanie drugie, Nakład i Druk Józefa Czecha, Kraków
Grabowski A., 1836, Kraków i jego okolice, Wydanie trzecie, Nakład i Druk Józefa Czecha, Kraków 1836
Grabowski A., 1844, Kraków i jego okolice, Wydanie czwarte, W Drukarni Uniwersyteckiéj nakładem Józefa Cypcera, Kraków
Grabowski A., 1866, Kraków i jego okolice, Wydanie piąte znacznym przyczynkiem wiadomości rozszerzone, z 57 drzeworytami, widokiem i planem miasta, Nakładem Księgarni D. E. Friedleina, Kraków
Jarocki F. P., 1819, Spis ptaków w Gabinecie Zoologicznym Królewsko Warszawskiego Uniwersytetu znayduiących się a podług naynowszego systemu ustawionych, Nakładem i Drukiem Zawadzkiego i Węckiego, Warszawa
Krasiński J. W., 1821, Przewodnik dla podróżuiących w Polsce i Rzeczypospolitej Krakowskiey, W Drukarni N. Glücksberga, Warszawa
Lenoir A., 1800–1806, Musée des monuments français, ou description historique et chronologique des statues en marbre et en bronze, bas-reliefs et tombeaux des hommes et des femmes célèbres, pour servir àl’histoire de France et àcelle de l’art, vol. 1–6, De l’imprimerie de Guilleminet, Paris
Polkowski I., 1881, Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu przez X. Ignacego Polkowskiego, Drukiem Wł. L. Anczyca i Spółki, Kraków
Powstański A., 1824, Wiadomość o Archiwum Krajowém Królestwa Polskiego, w Drukarni Akademickiéy, Kraków
Powstański A., 1825, Przedłużenie i ukończenie wiadomości o Archiwum Krajowém Królestwa Polskiego, w Drukarni Akademickiéy, Kraków
Przewodnik wystawy starożytniczej lwowskiej urządzonej przez Zakład Narodowy imienia Ossolińskich w r. 1861, 1861, W Drukarni Zakładu Narod. im. Ossolińskich, Lwów
Studies
Aleksandrowicz A., 1998, Izabela Czartoryska. Polskość i europejskość, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
Bakoš J., 2004, Intelektuál & Pamiatka, Kalligram, Bratislava
Banach J, 1976, Michała Stachowicza „Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia”, „Folia Historiae Artium”, vol. 12, pp. 131–157
Bepler J., 1994, The Traveller-author and his Role in Seventeenth-Century German Travel Accounts, [in:] Travel Fact and Travel Fiction. Studies on Fiction, Literary Tradition, Scholary Discovery and Observation in Travel Writing, ed. by Z. von Martels, E. J. Brill, Leiden – New York – Köln, pp. 183–193
Cuddon J. A., 1993, A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, third edition, Blackwell Reference, Cambridge
Freitag W. M., 1996, Guidebook, [in:] The Dictionary of Art, ed. by J. Turner, vol. 13, Macmillan Publishers Limited, London, pp. 807–813
Herndon Ch. M., 2007, The History of the Architectural Guidebook and the Developmnent of an Architectural Information System, A Thesis Presented to the Academic Faculty, Georgia Institute of Technology; http://elibrary.bsu.az/books_163/N_71.pdf
Karłowska-Kamzowa A., 1996, Polskie starożytnictwo i nauczanie dziejów sztuki w Wielkopolsce w XIX wieku, [in:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku, ed. by A. S. Labuda, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, pp. 74–91
Koshar R., 1998, “What Ought to be Seen”: Tourists’ Guidebooks and National Identities in Modern Germany and Europe, „Journal of Contemporary History”, no 33, pp. 323–340
Kowalczyk J., 1981, Starożytnicy warszawscy połowy XIX w. i ich rola w popularyzacji zabytków ojczystych, [in:] Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Zbiór studiów, ed. by J. Maternicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, pp. 157–202
Kowalczyk J., 2009, Kazimierz Stronczyński i jego dzieło o inwentaryzacji zabytków, [in:] Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855), t. I: Ogólne Sprawozdanie Delegacji, comp. J. Kowalczyk, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Gabinet Rycin, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa , pp. 279–359
Kwiatek A., 2013, Literatura i sztuka w Katalogu pamiątek złożonych w Domu Gotyckim w Puławach Izabeli Czartoryskiej. Rekonesans, „Zeszyty Naukowe Doktorantów UJ. Nauki Humanistyczne”, no 6, pp. 99–126
Kwiatek A., 2015, Podróże Izabeli Czartoryskiej i Marii Wirtemberskiej – w kierunku nowych upodobań artystycznych, [in:] Podróże i podróżopisarstwo w polskiej literaturze i kulturze XIX wieku, ed. by A. Kowalczyk and A. Kwiatek, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015, pp. 27–43
Łepkowski J., 1863, Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa, Czcionkami Drukarni c. k. Uniw. Jag. w Krakowie, Warszawa
Mączak A., 1978, Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Opaliński D., 2002, Polskie dziewiętnastowieczne przewodniki turystyczne – próba definicji, [in:] Z przeszłości Europy Środkowowschodniej, ed. by J. Hoff, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, pp. 111–120
Opaliński D., 2013, Przewodniki turystyczne na ziemiach polskich w okresie zaborów. Studium historyczno-źródłoznawcze, wyd. 2, Ruthenus, Krosno
Parsons N. T., 2007, Worth the Detour. A History of the Guidebook, Sutton Publishing, New Baskerville
Piechota G., Kida-Bosek A., 2017, Dziewiętnastowieczne katalogi wystaw artystycznych jako źródło bibliologiczne, „Folia Bibliologica”, vol. 69, pp. 251–282
Polanowska J., 1995, Historiografia sztuki polskiej w latach 1832–1863 na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej: F. M. Sobieszczański, J. I. Kraszewski, E. Rastawiecki, A. Przezdziecki, Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Warszawa
Powidzki J., 1956, Zbiory Domu Gotyckiego w Puławach, „Muzealnictwo”, no 5, pp. 5–12
Przekora A., 2005, Opinie o dawnych władcach Rzeczypospolitej w utworach Adama Naruszewicza, „Acta Universitalis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, no 7, pp. 214–231
Ptaszyk M., 1985, Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia Michała Stachowicza w świetle korespondencji, „Roczniki Biblioteczne”, yb. 29, pp. 365–382
Rottermund A., 1987, O warszawskiej galerii obrazów Wincentego Potockiego, [in:] Entre cour et jardin czyli pomiędzy mecenasem i artystą. Księga ku czci profesora Andrzeja Ryszkiewicza, „Roczniki Humanistyczne”, vol. 35, no 4, pp. 151–155
Ślesiński W., 1956, Starożytnictwo małopolskie w latach 1800–1850, „Sztuka i Krytyka”, yb. 7, no 1–2, pp. 255–284
Walicki M., 1931, Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827–1862), Wydawnictwo Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej, Warszawa
Ziarkowski D., 2017, The Oldest Polish Guidebooks as a Historical Source Regarding Tourism, [in:] Social Sciences of Sport: Achievements and Perspectives, ed. by J. Kosiewicz, E. Małolepszy and T. Drozdek-Małolepsza, The Jan Długosz University of Częstochowa and Polish Society for Social Sciences of Sport, Częstochowa, pp. 211–225
Ziarkowski D., 2019, Polish Tourist Guidebooks of the 19th Century in the European Context, [in:] Proceedings of the 5th Arts & Humanities Conference, ed. by K. Cermakova nad J. Rotschedl, International Institute of Social and Economic Sciences, Prague, pp. 148–159
Ziarkowski D., 2021, Przewodniki turystyczne i ich znaczenie dla popularyzacji ustaleń polskiej historiografii artystycznej do końca XIX wieku, Księgarnia Akademicka, Kraków
Żygulski Jr. Z., 1962, Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki), „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, vol. 7, pp. 5–265
Żygulski Jr. Z., 1998, Puławy, [in:] Muzeum Czartoryskich. Historia i zbiory, ed. by Z. Żygulski Jr., Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1998, pp. 11–93
Żygulski Jr. Z., 2009, Dzieje zbiorów puławskich: Świątynia Sybilli i Dom Gotycki, Fundacja Książąt Czartoryskich, Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, Kraków
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v4i121.1301
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2021 Dominik Ziarkowski
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642