Jak turystyka kulturowa wpływa na dziedzictwo niematerialne?
Abstrakt
Ujmując dziedzictwo jako procesualnie zmieniający się zbiór elementów przeszłości przekształcanych w teraźniejsze doświadczenia [Ashworth 2015], do jego niematerialnych przykładów zaliczać można wiele tradycyjnych, jak i współczesnych praktyk. Są to m.in. zwyczaje, bajki i legendy, opowieści, przepisy i smaki, sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne, wiedza, rzemiosło i różnorodne zachowania świąteczne lub codzienne oraz towarzyszące im materialne korelaty (narzędzia, przedmioty, przestrzeń kulturowa). Jednym z kluczowych czynników w definiowaniu dziedzictwa niematerialnego jest także przekaz międzypokoleniowy. Żywa społecznie transmisja treści kulturowych warunkuje praktykowanie dziedzictwa. Problem ten ma charakter uniwersalny i dotyczy zarówno pierwotnego obszaru występowania dziedzictwa niematerialnego, jak i możliwość jego praktykowania poza konkretnym kontekstem przestrzennym, np. na emigracji.
Przekaz międzypokoleniowy może być jednym z czynników wpływających na ochronę dziedzictwa. Ta jednak obejmuje także inne działania, jak identyfikacja, dokumentacja, badanie, zachowanie, zabezpieczenie, promowanie, wzmacnianie czy rewitalizacja poprzez edukację formalną i nieformalną [UNESCO 2003].
Jaką rolę w tych procesach pełni lub powinna pełnić turystyka kulturowa? Czy możliwa jest ochrona dziedzictwa niematerialnego przez praktyki turystyczne? Czy turystyka kulturowa uczestniczy w transmisji międzypokoleniowej dziedzictwa niematerialnego? Jakie są tego przykłady bądź antyprzykłady? Czy produkty turystyczne umożliwiają praktykowanie dziedzictwa niematerialnego osobom z doświadczeniem migracji? Jak turystyka kulturowa wpływa na dziedzictwo niematerialne?
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Ashworth G., 2015, Planowanie dziedzictwa, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
Bagnall G., 2003, Performance and Performativity at Heritage Sites, „Museum and Society”, no. 1 (2), s. 87-103
Bernat S., 2014, Przestrzeń kulturowa a krajobraz kulturowy na listach UNESCO, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, nr 24, s. 115-132
Boć J., Samborska-Boć E., 1994, Ochrona środowiska. Źródła, Kolonia Limited, Wrocław
Bogacki M., 2010, O współczesnym „ożywianiu” przeszłości – charakterystyka odtwórstwa historycznego, „Turystyka Kulturowa”, nr 4-6, s. 39-62
Boorstin D. J., 1964, The Image: A Guide to Pseudo-Events in America, Harper and Row, New York
Brusiewicz L., 1992, „Gabinet historyczny” Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej chwały jego imienia, [w:] Sztuka i historia. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków, listopad 1988, red. M. Bielska-Ławch, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 261-283
Butler J., 1990, Gender Trouble. Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, London–New York
Carlson M., 1996, Performance: A Critical Introduction, Routledge, London–New York
Christou E., 2005, Heritage and Cultural Tourism: a Marketing-Focused Approach, [w:] International Cultural Tourism. Management, implications and cases, red. M. Sigala, D. Leslie, Butterworth-Heinemann, Oxford, s. 4-15
Cohen E., 1979, A Phenomenology of Tourist Experiences, „Sociology”, No. 13, s. 179-201
Cohen E., 1988, Authenticity and Commoditization in Tourism, „Annals of Tourism Research”, No. 15, s. 371-386
Eliade M., 1993, Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, wstęp L. Kołakowski, posł. opatrzył S. Tokarski, Wydawnictwo OPUS, Łódź
Emerick K., 2014, Conserving and Managing Ancient Monuments: Heritage, Democracy, and Inclusion, The Boydell Press, Woodbridge
Fairclough G., 2009, New heritage frontiers, [w:] Heritage and Beyond, Council of Europe Publishing, Strasbourg, s. 29-41
Frazer J.G., 1978, Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, przedm. J. Lutyński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Geismar H., 2015, Anthropology and Heritage Regimes, „Annual Review of Anthropology”, no. 44, s. 71-85
Gibson C., 2010, Jak czytać symbole. Język symboli w różnych kulturach, przeł. K. Kuraszkiewicz, Wydawnictwo Arkady, Warszawa
Goffman E., 1956, Representation of Self in Everyday Life, University of Edinburgh, Edinburgh
Gaweł Ł., 2011, Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Grant R., 2022, Najgłębsze południe. Opowieści z Natchez, przeł. J. Ruszkowski, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
Hafstein V. T., 2018, Making Intangible Heritage, Indiana University Press, Bloomington Indiana
Haldrup M., Bœrenholdt J. O., 2015, Heritage as Performance, [w:] The Palgrave Handbook of Contemporary Heritage Research, eds. Waterton E., Watson S., Palgrave Macmillan, London, https://doi.org/10.1057/9781137293565_4
Harrison R., 2013, Heritage. Critical Approaches, Routledge, London–New York
Humboldt A., 1959, Podróże po Ameryce Podzwrotnikowej. Wybór, red. B. Olszewicz, wyboru dokonali i tłumaczyli z j. niemieckiego J. Babicz i J. Petryszyn, Książka i Wiedza, Warszawa
Jarząbek M., 2021, Dziedzictwo – zarys historii słowa i pojęcia. Studium metod historii pojęć a badanie „przeszłości w teraźniejszości”, „Historyka”, t. 51, s. 411–432, doi: 10.24425/ hsm.2021.138383
Kasprzak K., 2011, Drzewa – pomniki przyrody i pamiątki kultury, „Turystyka Kulturowa”, nr 4, s. 17-38
Kaźmierczak W., 2018, Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu jako krajowe dziedzictwo niematerialne, „Biuletyn Uniejowski”, t. 7, s. 65-75
Konflikt czy harmonia? Dziedzictwo niematerialne między siłą lokalnej tożsamości a produktem. Zapis debaty, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, red. A. Niedźwiedź, I. Okręglicka, Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2021, s. 113-129
Kowalski K., 2013, O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
Krajewska J. T., 2016, Atrakcyjność turystyczna gminy Uniejów w opinii turystów i kuracjuszy, „Biuletyn Uniejowski”, t. 5, s. 193-207
Kronenberg J., Bocheński M., Dolata P.T., Jerzak L., Profus P., Tobółka M., Tryjanowski P., Wuczyński A., Żołnierowicz K.M., 2013, Znaczenie bociana białego Ciconia ciconia dla społeczeństwa i analiza z perspektywy koncepcji usług ekosystemowych, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, t. 69, nr 3, s. 179-203
Kruczek Z., 2011, Atrakcje turystyczne. Fenomen, typologia, metody badań, Proksenia, Kraków 2011
MacCannell D., 1999, The Tourist: A New Theory of the Leisure Class, University of California Press, Berkley–Los Angeles–London
Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and Identity in Europe Today, Routledge, London–New York
Majeranowski K. [Pielgrzym z Tenczyna], 1820, Konik, „Pszczółka Krakowska”, t. II, nr 47a, s. 193-199
Mikos von Rohrscheidt A., 2014, Współczesne przewodnictwo miejskie. Metodyka i organizacja interpretacji dziedzictwa, Proksenia / KulTour.pl, Kraków–Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2010a, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, KulTour.pl, Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2010b, Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja, Proksenia, Kraków
Mikos von Rohrscheidt A., 2011, (Re)animatorzy dawnej historii a podróże w czasie wolnym. Profil polskich uczestników ruchu „historical reenactment” i ich potencjał dla rozwijania turystyki kulturowej, „Turystyka Kulturowa”, nr 2, s. 22-54
Mikos von Rohrscheidt A., 2018a, Historia w turystyce kulturowej, PWN, Warszawa
Mikos von Rohrscheidt A., 2018b, Polityka historyczna z etyką w tle. Patologie w kreowaniu doświadczeń turystów kulturowych, „Folia Turistica”, nr 49, s. 67-123
Mikos von Rohrscheidt A., 2020a, Zarządzanie w turystyce kulturowej, t. I: Konteksty, koncepcje, strategie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2020b, Zarządzanie w turystyce kulturowej, t. II: Obszary, relacje, oferta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2021a, Interpretacja dziedzictwa w turystyce kulturowej. Konteksty, podmioty, zarządzanie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznańskie Centrum Dziedzictwa, Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2021b, Uczestnicy, formy i kierunki rozwoju współczesnej turystyki społecznej, [w:] Turystyka społeczna w Polsce. Monografia naukowa. Przewodnik dobrych praktyk, red. A. Stasiak, COTG PTTK Fundacja Symbioza, Kraków–Świdnica, s. 31-61
Molik E., Dobosz J., Kordeczka K., Pęksa M., 2017, Wypas kulturowy owiec na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego jako przykład gospodarstwa zgodnego z zasadami ekorozwoju, „Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych”, nr 1, s. 61-70
Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice
Myga-Piątek U., 2014, O wzajemnych relacjach przestrzeni i krajobrazu kulturowego, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, nr 24, s. 27-44
Nowacki M., 2020, Interpretacja dziedzictwa w XXI wieku: kreatywność, ko-kreacja i publiczny dyskurs w ekonomii doświadczeń, „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 12-40
Nyka M., 2016, Sprawiedliwość międzypokoleniowa w międzynarodowym prawie środowiska, „Gdańskie Studia Prawnicze”, nr 35, s. 355-372
Pruszcz P. J., 1647, Stołecznego miasta Krakowa kościoły i klejnoty, co w nich jest widzenia godnego i zacnego, Drukarni Franciszka Cezarego, Kraków
Qiu Q., Zuo Y., Zhang M., 2022, Intaangible Cultural Heritage in Tourism: Research Review and Investigation of Future Agenda, „Land”, Vol. 1, No. 1, 139, https://doi.org/10.3390/ land11010139
Rahaman H., Kiang T. B., 2017, Digital Heritage Interpretation: Learning from the Realm of Real-World, „Journal of Interpretation Research”, Vol. 22, No. 2, s. 53-64
Ratajski S., 2015, Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy – identyfikacja – zagrożenia, t. II, red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin–Warszawa, s. 15-26
Rostas S., 1998, From Ritualization to Performativity. The Concheros of Mexico, [w:] Ritual, Performance, Media, ed. F. Hughes-Freeland, Routledge, London–New York, s. 85-103
Schechner R., 2002, Performance Studies: An Introduction, Routledge, London–New York
Schieffelin E., 1998, Problematizing performance, [w:] Ritual, Performance, Media, ed. F. Hughes-Freeland, Routledge, London–New York, s. 194-207
Smith L., 2006, The Uses of Heritage, Routledge, London–New York
Smyk K., 2018, Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, „Twórczość Ludowa”, nr 3-4
Smyk K., 2019, Spycimierskie kwietne dywany na Boże Ciało – typologia i symbolika wzorów, „Biuletyn Uniejowski” t. 8, s. 35-65
Smyk K., 2020, Zmieniać rzeczy w znaki. kod przedmiotowy w tradycji Bożego Ciała z kwietnymi dywanami w Spycimierzu, „Biuletyn Uniejowski”, t. 9, s. 5-21
Sochacki Ł., 2021, Usłyszane dziedzictwo, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, red. A. Niedźwiedź, I. Okręglicka, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 73-87
Steinecke A., 2009, Themenwelten im Tourismus. Marktstrukturen – Marketing – Management – Trends, Oldenbourg, München
Szoka A. I., 2014, Lajkonik – Konik zwierzyniecki – dzieje niematerialnego eksponatu muzealnego, [w:] Świat Lajkonika. Konika na świecie, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków, s. 31-73
Szoka A. I., 2016, Lajkonik jako obiekt muzealny, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, t. 34, s. 355-370
Szoka A. I., 2020, Szopka Krakowska. The Nativity Scene Tradition and the Muzeum of Kraków, „Volkskunde”, vol. 121, no. 3, s. 469-480
Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, przeł. A. Wilga, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań
Tomaszczuk A., 2004, Kwietny kobierzec. O obchodach święta Bożego Ciała w Spycimierzu, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 1–2, s. 213-220
UNESCO 1972, Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. z 1976 r. Nr 32 poz. 190
UNESCO 2003, Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dz. U. z 2011 r. Nr 172, poz. 1018
Wang N., 1999, Rethinking Authenticity in Tourism Experience, „Annals of Tourism Research”, vol. 26 (2), s. 349-370
Weiner J., 2020, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (wyd. III)
Winiarczyk K., 2014, Przepis na Kraków Jerzego Dobrzyckiego, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków
Netografia:
Anne Frank Walk, 2022, [w:] Route You, [online:] www.routeyou.com/en-nl/route/view/360874/walking-route/anne-frank-walk, 15.09.2022
Faro Convention 2005, Council of Europe, Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society, Faro 27.10, [online:] www.coe.int/en/web/conventions/full-list//conventions/rms/0900001680083746, 15.09.2022
ICOMOS 2008, The ICOMOS Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites, Ratified by the 16th General Assembly of ICOMOS Quebec, 4 October, [online:] www.icip.icomos.org/downloads/ICOMOS_Interpretation_Charter_ENG_04_10_08.pdf, 15.09.2022
La Palma 2007, Starlight Initiative, Declaration in Defence of the Night Sky and the Right to Starlight (La Palma Declaration), International Conference in Defence of the Quality of the Night Sky and the Right to Observe the Stars, Canary Islands, April 19-20; [online:] https://fundacionstarlight.org/docs/files/33_english-declaration-in-defense-of-the-quality-of-the-night-sky-and-the-right-to-starlight.pdf, 2.09.2022
Lizurek J., 2021, Wokół szopki – spacerem po Krakowie. Spacerownik, Krakowskie Biuro Festiwalowe, Muzeum Krakowa, Kraków, [online:] http://www.wokolszopki.pl/broszura_pl.pdf, 31.07.2022
Memory of the World 2022, Full list of the Memory of the World International Register, UNESCO, [online:] https://webarchive.unesco.org/20220323041423/https://en.unesco.org/programme/mow/register, 15.09.2022
NCC 2022, National Constitution Center, [online:] https://constitutioncenter.org, 15.09.2022
Rahaman H., 2012, A framework for digital Heritage Interpretation, National University of Singapore, Singapore (dysertacja doktorska, pdf), https://scholarbank.nus.edu.sg/ handle/10635/35246, 15.09.2022
Regulamin składania wniosków o wpis oraz procedury wpisywania elementów dziedzictwa niematerialnego na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://niematerialne.nid.pl/Ochrona_dziedzictwa/Wytyczne/, 10.09.2022
Report 1987, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf, 2.09.2022
Tenerife 1994, Declaration on human rights for future generations adopted by a UNESCO-Cousteau Society Meeting of Experts, organised by the Tricontinental Institute for Parliamentary Democracy and Human Rights in La Laguna (Tenerife) on 26 February, [online:] https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000100169.page=5, 2.09.2022
UNESCO 1989, Draft medium-term plan, 1990-1995, Records of the General Conference Twenty-fifth Session Paris, 17 October to 16 November, vol. 1. Resolutions, 1990 (pdf), 15.09.2022
UNESCO Lista 2022, Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices, UNESCO, [online:] https://ich.unesco.org/en/lists, 15.09.2022
UNESCO PL 2022, Polskie obiekty na Liście Światowego Dziedzictwa, Polski Komitet ds. UNESCO, [online:] http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/polskie-obiekty, 15.09.2022
Wells J. C., 2007, The Plurality of Truth in Culture, Context, and Heritage: A (Mostly) Post-Structuralist Analysis of Urban Conservation Charters, Roger Williams University, [online:] https://docs.rwu.edu/saahp_fp/19, 30.08.2022
Wikipedia 2022, Dziedzictwo kulturowe, [w:] Wikipedia.org, [online:] https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziedzictwo_kulturowe, 2.09.2022
WTO 2012, World Tourism Organization, Tourism and Intangible Cultural Heritage, UNWTO, Madrid, https://doi.org/10.18111/9789284414796, 30.08.2022
WTO 2017, World Tourism Organization, Tourism and Culture, [online:] https://www.unwto.org/tourism-and-culture, 30.08.2022
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i124.1380
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2022 Paweł Plichta
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642