Związek folkloru z biznesem. Śląskie postacie demoniczne jako wzór użytkowy i pamiątka turystyczna

Abstrakt

We współczesnej kulturze śląskiej relikty dawnych wierzeń demonologicznych są nadal żywe, choć funkcjonują już w zmienionym polu semantycznym i kontekście społeczno-kulturowym. Obecnie dawne funkcje magiczno-religijne zostały zapomniane. Folklorystyczne motywy potworów, straszydeł i innych nieziemskich istot demonicznych zostały „oswojone” i włączone w nurt kultury popularnej. Stały się częścią nie tylko przekazu oficjalnego, materializującego się w działalności naukowej i badawczej instytucji kultury i edukacji, ale znajdują również odzwierciedlenie w działaniach oddolnych, wynikających z kreatywności mieszkańców regionu oraz ich artystycznej i biznesowej wizji. Elementy folkloru stają się m.in. źródłem inspiracji komercyjnej i są wykorzystywane w handlu. Artykuły i gadżety, nawiązujące do śląskiego folkloru, w tym nieziemskich istot ze starych podań wierzeniowych, są oferowane do sprzedaży, pełniąc funkcję pamiątek turystycznych. Z jednej strony stają się one źródłem zysku, z drugiej wpływają na utrwalenie przekazów folklorystycznych w pamięci zbiorowej. Przekładają się również bezpośrednio na pozytywny wizerunek firm, które oferują je do sprzedaży. Celem niniejszego artykułu, mającego charakter teoretyczno-przeglądowy, jest omówienie dawnych wierzeń demonologicznych z obszaru Górnego Śląska w kontekście dokonującego się procesu przemian w zakresie postrzegania folklorystycznego dziedzictwa z uwzględnieniem sposobów jego aktualnego wykorzystania na potrzeby biznesu turystycznego. Do badań wybrano metodę desk research oraz obserwację. Dokonano systematycznego przeglądu literatury naukowej oraz doniesień medialnych, przeanalizowano fora internetowe, zastosowano też metodę analizy opisowej.