Polka w osiemnastowiecznym Stambule. Rzecz o Reginie Pilsztynowej i jej postrzeganiu Imperium Osmańskiego

Katarzyna Zielińska

Abstrakt


Regina Salomea Pilsztynowa to autorka jednego z najbardziej znaczących pamiętników doby oświecenia. Jej Proceder podróży i życia mego awantur, pisany w Stambule w 1760 roku, stanowi doskonałe źródło poznania nie tylko ówczesnej obyczajowości, ale również nastawienia do „innego”, odmiennego pod względem narodowościowym, kulturowym oraz religijnym. Niniejszy artykuł stanowi próbę odzwierciedlenia opisu narodu tureckiego, jego wierzeń i obyczajów z perspektywy autorki osiemnastowiecznego pamiętnika, a także skonfrontowanie jej opinii z rzeczywistością, a także innymi dziełami literatury tego okresu. Wiek XVIII to czas, w którym na terenie Rzeczypospolitej zapanowała (ponownie) moda na orientalizm jednakże zjawisko to miało charakter bardzo złożony, bowiem z jednej strony Turcja (po bitwie pod Wiedniem i po pokoju w Karłowicach) postrzegana była nie jako wróg, ale sąsiad, a nawet sojusznik, natomiast w literaturze zaobserwować można obecność wielu traktatów o charakterze antyosmańskim i antyislamskim. Były one odbiciem nieznajomości dorobku umysłowego tureckiego Wschodu, a także wszelkich uprzedzeń wynikających obawy przed nieznanym (inna kultura i przede wszystkim religia). Pamiętnik Pilsztynowej na tym tle jawi się jako dzieło niezwykłe, bowiem autorka w bardzo klarowny sposób przedstawia swoje życie na osmańskiej ziemi, a jej postrzeganie „innego” pozbawione jest wszelakich uprzedzeń i obaw. Wizja narodu tureckiego pochodzi nie z relacji z podróży, mającej swój początek i koniec, ale z opisu autentycznego życia kobiety, która zdecydowała się egzystować w obcej kulturze, nie tracąc przy tym swej indywidualności.


Słowa kluczowe


pamiętnik; relacja z podróży; islam

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bałczewski M., 1985, Zmiany w ocenie Turcji w opinii polskiej XVIII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis, „Folia Historica”, 22, s. 91-108

Bauman Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wyd. Sic!, Warszawa

Bohomolec F., 1761, Opisanie krótkie Państwa Tureckiego, Collegium Societatis Jesu, Warszawa

Chrzanowski T., 1986, Orient i orientalizm w kulturze staropolskiej, [w:] Orient i orientalizm w sztuce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 43-69

Dolański D., 2013, Trzy cesarstwa. Wiedza i wyobrażenia o Niemczech, Turcji i Rosji w Polsce XVIII wieku, Zielona Góra, s. 5-7

Gaudefroy-Demombynes M., 1988, Narodziny islamu, przekł. H. Olędzka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa

Glatman, L., 1896, Doktorka medycyny i okulistka polska w XVIII wieku w Stambule, [w:] Przewodnik naukowy i literacki, s. 926-946

Grosfeld B., 1981, Pichelsteinowa (Pilsztynowa) z Rusieckich Salomea Regina, [w:] B. Piątkiewicz, S. Pigoń (red.), Polski słownik biograficzny, Wrocław, s. 30-32

Kazimierczak M., 2010, Susanne Köb, Filozofia podróży. Nowy cel dla turystów albo o zmianie samego siebie w alternatywnych światach, „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 30-35

Kieniewicz J., 1999, Spotkania Wschodu, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych, Gdańsk

Kołodziejczyk D., 2014, Na tropach Salomei Reginy Pilsztynowej: głosa do życiorysu, [w:] U. Kosińska, D. Dutkiewicz, A. Danilczyk (red.), W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczpospolitej XVIII wieku i początków XIX wieku, s. 215-229.

Kołodziejczyk D., 2011, The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th-18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents, Lejda

Krasicki I., 1781, Zbiór Potrzebniejszych Wiadomości Porządkiem Alfabetu Ułożonych, t. II, Michał Gröll, Warszawa-Lwów

Krzywy R., Pragnienie pamięci i „białogłowski koncept”. Kilka uwag o świadomości warsztatowej pierwszych polskich pamiętnikarek (Anna Zbąska, Regina Salomea Pilsztynowa), „Śląskie Studia Polonistyczne” nr 2, 2013, s. 119-141

Kuchowicz Z.,1972, Wizerunki niepospolitych kobiet niewiast staropolskich XVI-XVIII wieku, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź

Marciszewska B., 2002, Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju turystyki kulturowej w Polsce, Problemy Turystyki i Hotelarstwa, nr 3, s. 5-9

Maciejewska I., 1988, Specyfika relacji pamiętnikarskiej „Procederu podróży i życia mego awantur” Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej, [w:] K. Stasiewicz (red.), Pisarki polskie epok dawnych, Olsztyn, s. 141-152

Maciejewska I., 2008, Kobiecym piórem o miłości, małżeństwie i erotyce (Regina Salomea z Rusieckich Pilsztynowa, Elżbieta Drużbacka, Franciszka Urszula Radziwiłłowa), [w:] Kobieta epok dawnych w literaturze, kulturze i społeczeństwie, Olsztyn, s. 213-224

Maśko A., 2015, Obraz Islamu w Rzeczpospolitej w XVIII wieku, „Przegląd Orientalistyczny”, z. 3-4, s. 191-206

Mikos v. Rohrscheidt A., 2008, Turystyka kulturowa – wokół definicji, „Turystyka Kulturowa”, nr 1, s. 4-21

Partyka J., 1988, Kobieta oswaja męską przestrzeń. Polska lekarka w osiemnastowiecznym Stambule, [w:] K. Stasiewicz (red.), Pisarki polskie epok dawnych, Olsztyn, s. 153-162

Pilsztynowa R., 1952, Proceder podróży i życia mego awantur, Wydawnictwo Literackie, R. Pollak (red.), Kraków

Pluta M., Osiemnastowieczne metody leczenia nieprofesjonalnego w pamiętniku Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej, „Medycyna Nowożytna. Studia nad kulturą medyczną”, 2003, t. 10, z. 1-2, s. 153-168

Pollak R., 1952, Wstęp do: Regina Salomea z Rusieckich Pilsztynowa, Proceder podróży i życia mego awantur, Wydawnictwo Literackie, Kraków

Rarot H., 2015, Od filozoficznej nieakceptacji do dialogu z obcością. Związki filozofii z podróżą i turystyką, „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 68-78

Reychman J., 1959, Życie polskie w Stambule w XVIII wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa

Reychman J., 1964, Orient w kulturze polskiego oświecenia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

Waśkiewicz A., 2008, Obcy z wyboru. Studium filozofii aspołecznej, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2016 Katarzyna Zielińska


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642