Konteksty i uwarunkowania zarządzania interpretacją dziedzictwa w turystyce kulturowej
Abstrakt
Po opracowaniach poświęconych rozmaitym wymiarom samej interpretacji dziedzictwa w turystyce: jej zarysie historycznym [Mikos v. Rohrscheidt 2019a], systematycznej typologizacji interpretowanych zasobów [Mikos v. Rohrscheidt 2019b] oraz zajmujących się nią podmiotów i typowych dla nich działań [Mikos v. Rohrscheidt 2020a], a także analizie jej metod, technik i narzędzi [Mikos v. Rohrscheidt 2019c], niniejszy artykuł ma szersze odniesienie. Jego przedmiotem jest kontekst interpretacji dziedzictwa widziany z rozmaitych perspektyw. Celem autora jest analiza uwarunkowań, które muszą uwzględniać organizacje podejmujące się budowy produktów turystyki kulturowej mających za swój rdzeń programy interpretacji dziedzictwa. W pierwszej części opracowania analizowane są korzyści z interpretacji dziedzictwa w kontekście zarządzania nim. Druga część zawiera prezentację i krytyczną analizę najważniejszych czynników, które biorą lub powinni brać pod uwagę menedżerowie organizacji turystycznych, przystępujący do budowy wspomnianych produktów. W trzeciej części zostają zestawione wymagania wobec rzetelnej i odpowiedzialnej interpretacji dziedzictwa jako rdzenia doświadczeń uczestników współczesnej turystyki kulturowej. Artykuł kończy zestawienie rekomendacji dla zarządzających interpretacją w ramach lokalnej oferty turystyki kulturowej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Adams J., Foster L., Sawyer A., 2012, Easy Access to Historic Buildings, English Heritage, London – Swindon (pdf)
Ballantyne R., Packer J., Bond N., 2012, Interpreting shared and contested histories: the Broken Links Exhibition, “The Museum Journal”, nr 55 (2), s. 153–166
Banaszkiewicz M ., 2011, Kompetencje międzykulturowe w pracy pilotów i przewodników, [w:] Z. Kruczek (red.), Piloci i przewodnicy na styku kultur, Proksenia, Kraków, s. 23–40
Banaszkiewicz M., 2012, Dialog międzykulturowy w turystyce. Przypadek polsko-rosyjski, UJ, Kraków
Banaszkiewicz M., 2018, Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa, UJ, Kraków
Bec A., Moyle B. Timms K., Schaffer V., Skavronskaya L., Little Ch., 2019, Management of immersive heritage tourism experiences: A conceptual model, "Tourism Management" t. 72, s. 117-120
Beck L., Cable T., 2011, The Gifts of Interpretation. Fifteen Guiding Principles for Interpreting Nature and Culture, Sagamore Publishing, Urbana
Best practice in cultural heritage management. Report of National Parks and Wildlife Service, Department of Natural Resources and Environment, 2001, ANZECC, Wellington, Hague Consulting Limited
Bray I ., 2013, Effective fundraising for nonprofits: realworld strategies that work, Nolo, Berkeley
Brochu L., 2003, Interpretive planning – The 5-M Model for Successful Planning Projects, Heartfelt Publications, Fort Collins
Bruner J., 2006, Kultura edukacji, Universitas, Kraków
Burra 2013 Interpretation - Practice note (1 November 2013) Interpretation, Australia ICOMOS Incorporated, www.australiaicomos.org
Burra 2013 Significance – Practice Note (1 November 2013) Significance, Australia ICOMOS Incorporated, www.australiaicomos.org
Butler R., 1980, The Concept of The Tourist Area Cycle of Evolution: Implications for The Management of The Resources, “Canadian Geographer”, nr 1(24), s. 5-12
Butler R. (red.), 2011, The tourism area life cycle, t. 2: Conceptual and theoretical issues. Channel View, Clevedon
Chabiera A., Kozioł A., Skaldawski B., 2019, Dziedzictwo obok Mnie. Poradnik zarządzania dziedzictwem w gminach, NiD, Warszawa (pdf)
Chase-Harrell P., 1984, The Use of Interpretive Techniques to Increase Visitor Understanding and Reduce Pressure on Fragile Resources: The West Bank of the Nile at Luxor, [w:] International Perspectives on Cultural Parks: Proceedings of the First World Conference, Mesa Verde National Park, Colorado
Colquhoun F., 2005, Interpretation handbook and standard: distilling the essence, Department of Conservation Te Papa Atawhai, Wellington
Cross S. (red.), 2012, Sharing our Stories. Using interpretation to improve the visitors’ experience at heritage sites, Failte Irelad, Dublin
Cultural Heritage Management and Tourism. Models for Co-operation among Stakeholders, 2004, NWHF, Oslo
Cultural Heritage Traveler 2014, National Travel and Tourism Office, Washington DC (pdf)
European Trends and developments affecting heritage interpretation, 2016, InterpretEurope - European Association for Heritage Interpretation, Witzenhausen (pdf)
Feilden B.M., Jokiletho J., 1993, Management guidelines for world cultural heritage sites, ICCROM, Roma
Forum G. 2020 - Dyskusja ekspercka w ramach Gnieźnieńskiego Forum Ekspertów Turystyki Kulturowej, pyt. nr 87: "Niełatwa ekonomika turystyki kulturowej”, „Turystyka Kulturowa", nr 2/2020, s. 139-169
Florek M., 2007, Podstawy marketingu terytorialnego, AE w Poznaniu, Poznań
Gao J., Lin S., Zhang Ch., 2020, Authenticity, involvement, and nostalgia: Understanding visitor satisfaction with an adaptive reuse heritage site in urban China, "Journal of Destination Marketing & Management", t. 15., s. 1-10
Garfield D. (red.), 1993, Tourism at World Heritage Cultural Sites: The Site Manager’s Handbook, The ICOMOS International Committee on Cultural Tourism, Washington
Gaweł Ł., 2016, Zarządzanie dziedzictwem kulturowym - wybrane zagadnienia [w:] Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko (red.), Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym, Attyka, Kraków, s. 47-74
Go F. M., Lee R. M., Russo A. P ., 2008, Turystyka kulturowa a rozwój regionalny, [w:] L. Pender, R. Sharpley (red.), Zarządzanie turystyką, PWE Warszawa, s. 364–381
Graham B., Ashworth G.J., Tunbridge J.E., 2016, A Geography of Heritage: Power, Culture & Economy, Routledge, Abington-New York
Hajduk J., Piekarska-Duraj Ł., Idziak P., Wacięga S., 2014, Lokalne muzeum w globalnym świecie. Poradnik praktyczny, MIK, Kraków
Hall C.M., McArthur S. (red.), 1993, Heritage Management in New Zealand and Australia, Visitor Management, Interpretation and Marketing, Oxford University Press, Auckland
Hall C.M., McArthur S., 1998, Integrated Heritage Management, Stationery Office, London
Harrison R. (red), 1994 , Manual of Heritage Management, Butterworth-Heinemann, Oxford
Hodges S., 2019, Building Peace: The Role of Heritage Interpretation, "Public History Review”, t. 26, s. 26-37
Howard P., 2003, Heritage: Management, interpretation and identity, Continuum, London
Hvenegaard G., Shultis J., Butler J.R., 2009, The Role of Interpretation, [w:] Ph. Dearden, R. Rollins, M. Needham (red.), Parks and protected areas in Canada: Planning and management, Oxford University Press, Oxford, s. 202-234
ICOMOS 2008, The ICOMOS charter for the interpretation and presentation of cultural heritage sites, 2008, ICOMOS, Ottawa (pdf)
Ideas for Interpreting Heritage Sites, 2016, Irish Walled Towns Network / Heritage Council
Imai M., 2006, Gemba Kaizen. Zdroworozsądkowe, niskokosztowe podejście do zarządzania, MMT Biznes, Warszawa
Izquierdo Tugas P. i in., 2005, Heritage Interpretation Centres. The Hicira Handbook, Institut d’Edicions de la Diputació de Barcelona, Barcelona
Jiang, X., Hornsey, A., 2008, Heritage Tourism Planning Guidebook: Methods for Implementing Heritage Tourism in Sussex County, University of Delaware, Delaware
Jones S., 2007, Sharing our Stories. Guidelines for Heritage Interpretation, The National Trust of Australia, Canberra-Sydney
Jureniene V., Radzevicius M., 2014, Models of Cultural Heritage Management, "Transformations in Business & Economics", t. 13, nr 2 (32), s. 236-256
Kachniewska M., 2002, Zarządzanie jakością usług turystycznych, Difin, Warszawa
Kachniewska M., 2006, Tourism Quality Management, WSHiFM, Warszawa
Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2005, Produkt turystyczny. Pomysł, organizacja zarządzanie, PWE, Warszawa
Kania M., 2018, Dziedzictwo kulturowe, etnopolityka i kształtowanie ideologii narodowej w Ameryce Łacińskiej [w:] A. Marciniak, M. Pawleta, K. Kajda (red.), Dziedzictwo we współczesnym świecie, Universitas, Kraków, s. 213-254
Kearsley G.W., Middleton M.C., 2006, Conflicted Heritage: Values, Visions and Practices in the Mamagement and Preservation of Cultural and Environmental Heritage, “Public History Review”, t. 13, s. 23-34
Khanom S., Moyle B., Scott N., Kennelly M., 2019, Host–guest authentication of intangible cultural heritage: a literature review and conceptual model, “Journal of Heritage Tourism”, t. 14, z. 5-6, s. 396-408
Koskowski M., 2020, Key Challenges for Administrators of Built Heritage Tourism Destinations in Poland at the Beginning of the 21st Century, "Turystyka Kulturowa" nr 1, s. 17-27
Lawson E., Walker M., 2005, Interpreting heritage places and items guidelines, NSW Heritage Office, Parramatta (Australia)
Lord B., Piacente M., 2014, Manual of Museum exhibitions, Rowman & Littlefield, Lanham
Lu L., Chi C., Liu Y., 2015, Authenticity, involvement, and image: Evaluating tourist experiences at historic districts, "Tourism Management", nr 50, s. 85-96
Managing Cultural World Heritage, 2013, UNESCO/ICCROM/ICOMOS/IUCN, Paris, tekst polski: Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym. Poradnik światowego dziedzictwa, NiD Warszawa 2015 (pdf)
Manual for tourism management in heritage cities and towns in Asia for local government and community stakeholders, 2000 (opr.: McDougall & Vines, Conservation and Heritage Consultants, Norwood), UNESCO
Ludwig T., 2012, Quality Standards in Heritage Interpretation, Bildungswerk interpretation, Werleshausen
Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and Identity in Europe Today, Routledge, New York
Mikos v. Rohrscheidt 2009, Region jako cel współczesnej turystyki kulturowej, „Folia Turistica”, nr 21, s. 71-94
Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Turystyka Kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, KulTour.pl, Poznań
Mikos v. Rohrscheidt A., 2013, Szlak Piastowski w przebudowie. Struktura, zarządzanie, oferta kulturowo-turystyczna, Proksenia, Kraków
Mikos v. Rohrscheidt A., 2014, Współczesne przewodnictwo miejskie. Metodyka i organizacja interpretacji dziedzictwa, Proksenia / KulTour.pl, Kraków Poznań
Mikos v. Rohrscheidt A ., 2016, Turystyka kulturowa w płynnej rzeczywistości. Quaestiones disputatae, KulTour.pl, Poznań
Mikos v. Rohrscheidt A., 2017, Zarys problematyki zarządzania w turystyce kulturowej, "Turystyka Kulturowa" nr 1, s. 8-55
Mikos v. Rohrscheidt 2018, Historia w turystyce kulturowej, WN PWN, Warszawa
Mikos v. Rohrscheidt A., 2018, Polityka historyczna z etyką w tle – patologie w kreowaniu doświadczeń turystów kulturowych „Folia Turistica”, nr 49, s. 67-123
Mikos v. Rohrscheidt 2018, Turystyka kulturowa jako forma wpisywania dziedzictwa w kapitał kulturowy jednostki [w:] A. Marciniak, M. Paleta, K. Kajda (red.), Dziedzictwo we współczesnym świecie, Universitas, Kraków, s. 49-69
Mikos v. Rohrscheidt 2019, Zarys dziejów interpretacji dziedzictwa w turystyce i propozycja ich systematyki, "Turystyka Kulturowa", nr 3, s. 7-32
Mikos v. Rohrscheidt 2019, Przedmiot interpretacji dziedzictwa we współczesnej turystyce kulturowej - główne typy interpretowanych zasobów i wiodące treści, "Turystyka Kulturowa", nr 4, s. 65-91
Mikos v. Rohrscheidt A., 2019, Interpretacja dziedzictwa we współczesnej turystyce kulturowej. Cele i założenia, poziomy i wymiary programów, rodzaje podejmowanych działań, "Turystyka Kulturowa", nr 6, s. 61-102
Mikos v. Rohrscheidt A., 2020, Organizacje zarządzające turystyczną interpretacją dziedzictwa i jej wykonawcy – typologia podmiotów i analiza podejmowanych działań, „Turystyka Kulturowa” nr 2, s. 93-128
Mikos v. Rohrscheidt 2020, Zarządzanie w turystyce kulturowej. Tom I: konteksty, koncepcje, strategie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Mikos v. Rohrscheidt 2020, Zarządzanie w turystyce kulturowej. Tom II: obszary, relacje, oferta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Mikos v. Rohrscheidt A., 2020, Przewodnik obszarowy: konieczność, wyzwanie i szansa polskiej turystyki, „Folia Turistica” nr 54, s. 69-97
Moscardo G., Ballantyne R., Hughes K., 2007, Designing interpretative Signs. Principles in Practice (Applied Communication Series), Fulcrum Publishing, Golden, Co
Moscardo G., Pearce P., 1986, Visitor centres and environmental interpretation: an exploration of the relationships among visitor enjoyment, understanding and mindfulness, “Journal for Environmental Psychology”, nr 6 (2), s. 89-108
Murzyn-Kupisz M., Działek J., 2014, Rola instytucji kultury w budowaniu i wzmacnianiu kapitału społecznego jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego, [w:] Kłasik A. (red.) Sektor kreatywny jako katalizator przemian w regionie, UEK, Katowice, s. 191-217
Nowacki M., 2012, Dziedzictwo i turystyka: relacje i ewolucja koncepcji [w:] B. Włodarczyk, B. Krakowiak (red.), Kultura i turystyka. Wspólne korzenie, ROTWŁ, Łódź, s. 35-49
Nuryanti W., 1997, Interpreting Heritage for Tourism: Complexities and Contradictions, Tourism and Heritage Management, Gadjah Mada University Press, Yogyakarta
Owsianowska S., Banaszkiewicz M., 2015, Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego, "Turystyka Kulturowa" nr 11, s. 6-24
Peacock, A., 2010, Interpretation plan for the castles and town walls of Edward I for CADW, PLB Consulting, Malton
Pedersen A., 2002, Managing Tourism at World Heritage Sites: a Practical Manual for World Heritage Site Managers, UNESCO World Heritage Centre, Paris
Poria Y., Butler R., Airey D., 2003, The core of Heritage Tourism, "Annals of Tourism Research", t. 30, z. 1., s. 238-254
Prince D.R., 1982, Evaluating Interpretation: A Discussion, Birmingham: University of Birmingham, Centre for Environmental Interpretation, Occasional Papers: No. 1
Pröbstle Z., 2014, Kulturtouristen. Eine Typologie, Springer VS, Wiesbaden
Puchnarewicz E., 2010, Znaczenie wielokulturowości w turystyce u progu XXI wieku [w:] E. Puchnarewicz (red.), Wielokulturowość w turystyce, WSTiJO, Warszawa, s. 15-31
Rahaman H., Kiang T. B., 2017, Digital Heritage Interpretation: Learning from the Realm of Real-World, “Journal of Interpretation Research”, t. 22 (2), s. 53-64
Ringbeck B., 2008, Management plans for World Heritage Sites: a practical guide, German Commission for UNESCO, Bonn
Santa-Cruz G.F., Lopez-Guzman T., 2017, Culture, tourism and World Heritage Sites, "Tourism Management Perspectives”, nr 24, s. 111-116
Sotiriadis M., Varvaressos S., 2016, Crucial Role and Contribution of Human Resources in the Context of Tourism Experiences: Need for Experiential Intelligence and Skills, [w:] M. Sotiriadis, D. Gursoy (red.), The Handbook of Managing and Marketing Tourism Experiences, Emerald Group Publishing, Bingley, s. 45–64
Stasiak A., 2019, Creating Tourism Experiences - Theoretical Foundations, [w:] D.A. Jelincic, Y. Mansfeld (red.), Creating and Managing Experiences in Cultural Tourism, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd., Singapore, New York, London, s. 17- 41
Standards and Practices for Interpretive Organizations, 2008, National Association for Interpretation, Fort Collins, USA, www.interpnet.com
Steinecke A., 2007, Kulturtourismus. Marktstrukturen, Fallstudien, Perspektiven, Oldenbourg, München-Wien
Steinecke A., 2009, Themenwelten im Tourismus. Marktstrukturen – Marketing – Management - Trends, Oldenbourg, München
Steinecke A., 2013, Management und Marketing im Kulturtourismus. Basiswissen – Praxisbeispiele – Checklisten, Springer VS, Wiesbaden
Stewart E.J., Hayward B.M., Devlin P.J., Kirby V.G., 1998, The ‘place’ of interpretation: A new approach to the evaluation of interpretation, “Tourism Management”, t. 19, s. 257-266
Stoneham J., Stenberg L., Bennelick D., Crosby T., White J., 2005, Easy Access to historic Landscapes, English Heritage, Swindon (pdf)
Su R., Bramwell B., Whalley P.A., 2018, Cultural political economy and urban heritage tourism, "Annals of Tourism Research" nr 68, s. 30-40
Successful Tourism at Heritage Places: A guide for tourism operators, heritage managers and communities, 2000, Australian Heritage Commision (AHC), Qeensland
The Burra Charter 2013 - The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance (wersja przyjęta w X. 2013), Australia ICOMOS Incorporated, www.australia.icomos.org
Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, Wyd. polskie: CTK TRAKT, Poznań
Tilkin G., 2014, InHerit. Professional Development in Heritage Interpretation. Manual, Alden Biesen, Bilzen
Timothy D.J. Boyd S.W., 2003, Heritage Tourism, Pearson Education, Harlow
Timothy D.J., Boyd S.W., 2006, Heritage Tourism in the 21st Century: Valued Traditions and New Perspectives, "Journal of Heritage Tourism", t. 1, z. 1., s. 1-16
Timothy D J., 2011, Cultural Heritage and Tourism. An Introduction, Channel View Publications, Bristol - Buffalo - Toronto
Timothy D.J., Boyd S.W., 2013, Heritage in tourism, Pearson Education Ltd, Essex
Timothy D.J., Nyaupane G.P., 2009, Cultural Heritage and Tourism in the Developing World. A Regional Perspective, Routledge, London – New York
Tunbridge J.E., Ashworth G. J., 1996, Dissonant Heritage: The Management of the Past as a Ressource in Conflict, Wiley & Sons, Chichester – New York
Understanding and assessing cultural significance - Practice note, 2013, Australia ICOMOS,
www.australia.icomos.org/publications/charters
UNESCO 2003, Charter on the Preservation of the Digital Heritage, Adopted at the 32nd Session of the General Conference of UNESCO, 17. October 2003, UNESCO, Paris (pdf)
UNESCO 2018 - Interpretation of sites of Memory (study), 2018, International Coalition of Sites of Conscience (January, 31), UNESCO, Paris (pdf)
Uzzell D. L., 1985, Management issues in the provision of countryside interpretation, "Leisure Studies" nr 4 (2), s. 159-174
Uzzell D., 1998, Interpreting Our Heritage: A Theoretical Interpretation, [w:] D. Uzzell, R. Ballantyne (red.) Contemporary Issues in Heritage and Environmental Interpretation: Problems and Prospects, The Stationery Office, London, s. 11-25
Veverka, J.A., 1994, Interpretive Master Planning, Falcon Press Publishing Co., Helena
Veverka, J.A., 2018a, Interpretive Master Planning Volume One: Strategies for the New Millennium, Museumsetc, Edinburgh
Veverka, J.A., 2018b, Interpretive Master Planning Volume Two: Selected Essays, Philosophy, Theory and Practice, Museumsetc, Edinburgh
Weiler B., Ham S., 2001, Tour Guides and Interpretation, [w:] D. Weawer (red.), Encyclopedia of Ecotourism, CABI Publishing, Wallingford, s. 549-563
Weiler B., Black R., 2015, Tour Guiding Research. Insights, Issues and Implications, Channel View Publications, Bristol – Buffalo - Toronto
Wieczorkiewicz A., 2008, Apetyt turysty. O doświadczeniu świata w podróży, Universitas, Kraków
Xue K., Li Y., Meng X., 2019, An evaluation model to assess the communication effects of intangible cultural heritage, "Journal of Cultural Heritage", t. 40, s. 124-132
Yamada N., 2014, Assessing the Needs of Interpreter Training in Japan, "Journal of Interpretation Research", t. 19 (2), s. 39–57
GEM 2020 www – witryna brytyjskiej organizacji edukacyjnej Group for Education in Museums - www.gem.org.uk
HDC 2020 www – witryna HDC International, brytyjskiej organizacji ekspertów interpretacji dziedzictwa, m.in. rekomendacje dotyczące kryteriów ich wyboru, opisy zrealizowanych programów oraz adresy i portfolio konsultantów - www.heritagedestination.com
NID wydawnictwa 2020 www – lista publikacji wydanych i archiwum czasopism Narodowego Instytutu Dziedzictwa www.nid.pl/pl/Dla_specjalistow/Wydawnictwa
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i114.1159
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2020 Armin Mikos von Rohrscheidt
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642