Interpretacja dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego w turystyce parków krajobrazowych
Abstrakt
Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce i ich rola w ochronie krajobrazu są stale nieokreślone i niewystarczające. Mimo dużego potencjału nadal nie mogą one skutecznie chronić krajobrazu ze względu na brak odpowiednich przepisów prawnych w zakresie planowania przestrzennego oraz możliwości prowadzenia na ich terenie działań ochronnych. Dla znacznej części społeczności lokalnych park krajobrazowy jest instytucją, która głównie ogranicza ich rozwój. W sytuacji bardzo niezadawalającego stanu prawnego parków krajobrazowych i niewielkich możliwości działań administracyjnych i finansowych ich ochrona w tle idei zrównoważonego rozwoju jest wręcz iluzoryczna. W województwie wielkopolskim energia społeczna zużywana jest na obronę idei tworzenia parków, a nie na odpowiednie nimi gospodarowanie. Istniejące plany ochrony parków krajobrazowych województwa wielkopolskiego nie ujmują wprost zagadnień interpretacji dziedzictwa oraz całościowej problematyki ochrony obiektów kulturowych. Jednak przy ich sporządzaniu oceniono także walory krajobrazowe i wartości kulturowe oraz opracowano koncepcję ich ochrony. Na obszarach objętych ochroną w parkach krajobrazowych wzmocnieniem ochrony krajobrazu mogą być ustalenia audytu krajobrazowego. Stanowi on narzędzie polityki przestrzennej w zakresie krajobrazu ukierunkowanej na jego ochronę, gospodarkę i planowanie, m.in. wskazanie krajobrazów priorytetowych. Wszystkie te działania mogą przekładać się na ofertę turystyczną realizowaną w parkach krajobrazowych, uwzględniającą zarówno dziedzictwo przyrodnicze, jak i kulturowe.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Audyt krajobrazowy województwa wielkopolskiego, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań, 2023
Bajerska A., 2014, Paryż w polskich powieściach XIX wieku – obrazowanie i kształtowanie przestrzeni miejskiej, [w:] M. Kostrzewa i B. Malec (red.), Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, s. 19-25
Duda M., 2020, Wykorzystanie metod socjologii wizualnej w geograficznych badaniach przestrzeni miejskiej – analiza fotografii wykonanych przez turystów w Łodzi, „Konserwatorium Wiedzy o Mieście”, 5 (33), s. 125-140
Gaweł Ł. 2016, Zarządzanie obiektami UNESCO, [w:] J. Hochleitner |(red.), Wyzwania turystyki kulturowej w Malborku, Muzeum Zamkowe w Malborku, s. 45-53
Grębecka W., 2010, Problem ochrony rodzimego krajobrazu a tożsamość narodowa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 55/3-4, s. 249–266
Jakiel M., 2014, Problemy funkcjonowania parków krajobrazowych – na przykładzie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, [w]: K. Kołodziejczyk, D. Chylińska, A. Zaręba (red.), Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcie analityczne, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Studia Krajobrazowe, Wrocław, IVB, s. 187-200
Kamiński J., Podgórska A., Roszak C., 2021, Zastosowanie regionalizacji fizycznogeograficznej w audycie krajobrazowym województwa wielkopolskiego, [w:] A. Macias, S. Bródka (red.), Regiony fizycznogeograficzne województwa wielkopolskiego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 329-343
Kasprzak K., Raszka B., 2021, Ochrona krajobrazu w Europie na progu XX w. Uwagi do badań, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 28 (30), s. 73-74
Kasprzak K., Raszka B., 2022, Pierwsze parki krajobrazowe w środkowej Wielkopolsce, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 29 (31), s. 93-109
Kasprzak K., Raszka B., 2022, Ochrona przestrzeni parków krajobrazowych – teoria i praktyka, [w:] J. Sikora, K. Zimniewicz (red.), Zarządcze i ekonomiczne zagadnienia działalności parków krajobrazowych w Polsce, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 91-118
Kolbuszewski J., 1987, Ochrona przyrody i kultura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 9-26
Knioła K., 2021, Audyt krajobrazowy – narzędzie w ochronie parków krajobrazowych, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 28 (30), s. 29-39
Oliński P., Wojciech Piasek W. (red.), 2018, Historia – klimat – przyroda. Perspektywa antropocentryczna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Oliński P., Kleśta-Nawrocki R., Piasek W., 2022, Bariery – możliwości – wyzwania. Środowisko przyrodnicze na przestrzeni dziejów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Oliński P., Piasek W., Piętka R. (red.), 2020, Interpretacje przyrody w przeszłości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Seria: Natura – Homines – Historia. Studia środowiskowe, Toruń
MacCanell D. 2011, The ethics of sightseeing, London: University of California Press
Maciantowicz M. 2018, Ścieżka geoturystyczna Dawna Kopalnia Balbina – ważny obiekt edukacyjny w pierwszym w Polsce Światowym Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa, [w]: S. Graja-Zwolińska, A. Spychała, M. Maćkowiak (red.), Edukacja ekologiczna w rozwoju turystyki na obszarach przyrodniczo cennych. Zbiór dobrych praktyk, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 67-80
Magnason A.S., 2020, O czasie i wodzie, Karakter, Kraków
Matuszkiewicz W., 1991, Szata roślinna, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 445-494
Matuszkiewicz J.M., 1993, Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN”, nr 158
Pawlikowski J. G., 1938, O lice ziemi. Wybór pism, Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Warszawa
Pawlikowski J.G., 1987, Kultura a natura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 51-75
Picazo P., Moreno-Gil S., 2019, Analysis of the projected image of tourism destinations on photographs: A literature review to prepare for the future, „Journal of Vacation Marketing”, 25 (1), s. 3-24
Plit J., 2016, Krajobrazy kulturowe i ich przemiany, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN”, nr 253
Raszka B., Kasprzak K., 2023, Park krajobrazowy w Dolinie Mogilnicy – zapomniana propozycja. Niemoc gospodarki przestrzennej, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, w druku
Richling A., Ostaszewska K. (red.), 2005, Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
Schubert T., 2006, Park krajobrazowy – zagrożona forma ochrony przyrody, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 12 (14), s. 40-55
Skrobot W., 2020, Zintegrowane wartości przyrodniczo-kulturowe Wzgórz Dylewskich. W stronę Centrum Interpretacji Dziedzictwa w Glaznotach, „Turystyka Kulturowa”, 3 (114), s. 154-178
Smith M., 2003, Issues in cultural tourism studies, London: Routledge
Sommer J. (red.), 1994, Prawo ochrony przyrody. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, seria komentarze: 11, Wrocław
Sommer J. (red.), 1995, Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, seria komentarze: 17, Wrocław
Sontag S., 1978, On photography, New York: Farrar, Strauss and Giroux
Springer F., 2020, Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, Karakter, Kraków
Starkel L. (red.), 1991, Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań
Weiner J., 2020, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa
Zygmańska B., 2018, Tatry polskie i słowackie, Wydawnictwo SBM, Warszawa
Akty prawne
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 190
Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98
Oświadczenie rządowe z dnia 14 września 1976 r. w sprawie ratyfikacji przez Polską Rzeczpospolitą Ludową Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 191
Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 31, poz. 274
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 25, poz. 180
Ustawa z dnia 25 stycznia 1958 r. o radach narodowych, Dz. U. Nr 5, poz. 16
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, Dz. U. Nr 3, poz. 6
Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 114, poz. 492
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 503, z późn. zm
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tj.: Dz. U. z 2022 r., poz. 840, z późn. zm
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 916, z późn. zm
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dz. U. poz. 774, z późn. zm
]Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących, tj.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1538, z późn. zm
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomnik historii, Dz. U. Nr 102, poz. 1059
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych, Dz. U. poz. 394
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody, Dz. U. Nr 94, poz. 794
Rozporządzenie Nr 4/05 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie planu ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 49, poz. 1527
Rozporządzenie Nr 4/9 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 3 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Promno, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 130, poz. 2138
Uchwała Nr LI/1000/23 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 marca 2023 r. w sprawie: uchwalenia Audytu krajobrazowego województwa wielkopolskiego
Materiały niepublikowane
Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2030, EKOSTANDARD Pracownia Analiz Środowiskowych, Suchy Las, Poznań, 2020
Program ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze województwa poznańskiego do 2010 roku (projekt), Urząd Wojewódzki w Poznaniu Wydział Ochrony Środowiska, Wydawnictwo Fundacja PUK Polskie Urządzenia Komunalne, Poznań, czerwiec 1992 (opracował: Alfred Kaniecki, współpraca: Andrzej Chańko, Krzysztof Kasprzak)
Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019, Arcadis, Warszawa – Poznań, 2010
Netografia
Białowieża Forest, https://whc.unesco.org/en/list/33, data pobrania: 5.06.2023
Paulina Biskup, „Lex deweloper” obowiązuje już trzy lata i… nie działa? Konsekwencje specustawy mieszkaniowej, 09.03.2022, https://yanokhipoteczny.pl/lex-deweloper-obowiazuje-juz-trzy-lata-i-nie-dziala-konsekwencje-specustawy-mieszkaniowej/, data pobrania: 15.06.2023
Paweł Janczaruk, Interpretacja fotografii, 12.08.2015,
https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/12/interpretacja-fotografii/, data pobrania: 5.06.2023
Paweł Janczaruk, Krytyka fotografii – dyskusja, 29.08.2015,
https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/29/krytyka-fotografii-dyskusja/, data pobrania: 5.06.2023
Matuszkiewicz J. M. 2008. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa,
http:///.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgiki.html, data pobrania: 8.06.2023
Muskauer Park/Park Mużakowski, https://whc.unesco.org/en/list/1127, data pobrania:
06.2023
Pokrycie MPZP, jaki obszar Polski ma plan zagospodarowania, 2022,
https://resources.ongeo.pl/dokumenty/mpzp/dane-pokrycie-mpzp-publ.zip, data pobrania: 10.06.2023
Mateusz Salwa, 2014, „Lice ziemi”. Filozofia krajobrazu Jana Gwalberta Pawlikowskiego,
WIDOK. Teoria i Praktyka Kultury Wizualnej, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/8-powrot-krajobrazu/lice-ziemi.-filozofia-krajobrazu-jana-gwalberta-pawlikowskiego, data pobrania: 8.06.2023
System gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym, Najwyższa Izba
Kontroli, Departament Infrastruktury, Warszawa 2017 (Nr ewidencyjny: 193/2016/KIN),
https://www.nik.gov.pl/plik/id,13209,vp,15626.pdf, data pobrania: 10.06 2023
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i128.1426
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2023 Beata Raszka, Krzysztof Kasprzak
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642