Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) – dziedzictwo i pamięć w perspektywie turystyki biograficznej
Abstrakt
Artykuł ma na celu przywołanie sylwetki Pawła Edmunda Strzeleckiego, Wielkopolanina, wybitnego dziewiętnastowiecznego podróżnika i odkrywcy, obecnego podczas swej podróży dookoła świata aż na sześciu kontynentach, który w dziejach nauki zapisał się w szczególności jako pionier wielopłaszczyznowych badań na terenie Australii i Tasmanii uwieńczonych znaczącą w środowisku naukowym monografią Physical Description of New South Wales and Van Diemen’s Land. Doceniony już za życia za granicą i aktualnie pamiętany tam w literaturze oraz wielu inicjatywach zwłaszcza wśród Polonii australijskiej, jednocześnie mimo wielkich zasług, słabo znany i nie często wspominany na gruncie polskim. Artykuł prezentuje losy Strzeleckiego, jego najważniejsze dokonania, miejsca z nim związane i kojarzone na terenie rodzinnej Wielkopolski oraz formy dotychczasowego upamiętniania. Ponadto przedstawia funkcjonowanie wielkiego podróżnika w publikacjach naukowych i popularnonaukowych, zwłaszcza na gruncie regionalnym. W związku ze stosunkowo słabą obecnością Strzeleckiego, jak na tak istotne osiągnięcia, w szerokiej świadomości społecznej w Polsce i samej Wielkopolsce, autorki podejmują też próbę wskazania rozwiązań i propozycji w zakresie jego upowszechnienia, przede wszystkim w oparciu o możliwości jakie niesie turystyka biograficzna.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Achmatowicz-Otok A., 1975, Paweł Edmund Strzelecki – polski podróżnik i badacz Australii. (Sesja w setną rocznicę śmierci), „Przegląd Polonijny”, R. 7, z. 1, s. 169-171
Badowski R., 2009, Odkrywanie świata. Polacy na sześciu kontynentach. Rzecz o osiągnięciach polskich podróżników. Podróże, wyprawy, ekspedycje naukowe, przygody, rekordy, niezwykłe wyczyny. Opisy, relacje, wspomnienia, fotografie, ilustracje, mapki. Historia i współczesność – fakty, legendy, anegdoty, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała
Będkowski M., 2018, Polacy na krańcach świata: XIX wiek, Promohistoria (Histmag.org) i Wydawnictwo CM, Warszawa
Będkowski M., 2019, Polscy poszukiwacze złota, Wydawnictwo Poznańskie sp. z o.o., Poznań
Clews H.P.G., 1973, Strzelecki's ascent of Mount Kosciusko 1840, Australia Felix Literary Club, Melbourne
Gniotowska L., 2018, Dwór w Koszutach, Sotis Art, Środa Wielkopolska
Gray P., Mark-FitzGerald E., 2019, A Forgotten Polish Hero of the Great Irish Famine: Paul Strzelecki's Struggle to Save Thousands, Embassy of the Republic of Poland in Dublin, Dublin
Heney H.M.E., 1961, In a Dark Glass. The Story of Paul Edmond Strzelecki, Angus and Robertson, Sydney
Kaluski M. [Kałuski M.], 1981, Sir Paul E. Strzelecki. The man who climbed and named Mt. Kosciusko, Polish-Australian Historical Society and Polish-Australian Cultural Society, Melbourne
Kałuski M., 2019, Terra Australis. Przyczynki do historii Polaków w Australii. (Wybór artykułów z lat 1982-2019), Studium Historii Polonii Australijskiej, Melbourne
Kałuski M., Monument w Jindabyne, http://przeglad.australink.pl/literatura/sladami/ strzelecki1.pdf [26.07.2021]
Kwiatkiewicz P., 1999, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873), [w:] J. Tropiło, A. Pioch-Sławomirska (red.), 100 największych Polaków: [wybitne postaci w naszych dziejach], Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań
Lednicki A., 2015, W Dublinie upamiętniono zasługi Pawła Edmunda Strzeleckiego, „Kronika Wielkopolski”, nr 2, s. 158-163
Life of sir Paul Edmund Strzelecki C.B., K.C.M.G., F.R.G.S., D.C.L. (Polish Scientist, Explorer and Philanthropist) 1796-1873 [tytuł okładkowy: Sir Paul Strzelecki and Australia], [b.r. po r. 1941], With Foreword by S. M. Bruce. Introduction by S. Leslie, Published by The Strzelecki Committee to Commemorate the 70th Anniversary of Strzelecki's Death, London
Łęcki W., 2000, Ostatnia podróż Pawła Edmunda Strzeleckiego, [w:] Z. Rola (red.), Tajemnicza Wielkopolska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań
Łukasiak W., 2013 a, Pałac Adyny na sprzedaż, „Puls Polonii” 15 marca 2013
Łukasiak W., 2013 b, Sędziny Strzeleckiego na sprzedaż, „Tygodnik Polski” 2013, nr 9
Łukasiak W., 2005, Strzelecki, nazwy w Australii i Tasmanii, [w:] Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii, pod red. K. Dopierały, t. 4, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń 2005
Miklaszewski A., 1998, Ostatnia podróż Pawła Edmunda Strzeleckiego, „Kronika Wielkopolski” 1998, nr 2., s. 160-163
Mikos von Rohrscheidt A., 2008, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wydawnictwo Gnieźnieńskiej Wyższej Szkoły Humanistyczno-Menedżerska Milenium, Gniezno
Molenda J., 2017, Polskie odkrywanie świata. Opowieści o najsłynniejszych podróżnikach, żeglarzach, misjonarzach, żołnierzach, naukowcach i wspinaczach, Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., Warszawa
Molik W., 1996, Kult Karola Marcinkowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Molski F., 2012, The Best of Human Nature. Strzelecki's Humanitarian Work in Ireland, Kosciuszko Heritage, Sydney
Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej Pawłowi Edmundowi Strzeleckiemu, Dublin 29.03.2015 r., 2015, [red. tekstu Z. Mac, B. Machowiak], Szkoła Podstawowa nr 53 im. P. E. Strzeleckiego w Poznaniu-Głuszynie, Poznań
Owsianowski W., Fakty z historii powstania pomnika P.E. Strzeleckiego w Jindabyne, http://mtkosciuszko.org.au/polski/strzelecki-pomnik.htm [26.07.2021]
Paradowska M., 2010, Paweł Edmund Strzelecki. Badacz Ameryki i Australii, Podróże Poznaniaków, „Kronika Miasta Poznania” 2010, nr 3, s. 45-61
Paradowska M., Bagińska-Mleczak J. (red.), 1984, Z Wielkopolski w świat, Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego, Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia” Oddział w Poznaniu, Wielkopolskie Towarzystwo Przyjaciół Książki, Poznań [zawiera artykuły: Paradowska M., Wielkopolanie na szlakach świata; Bagińska-Mleczak J., Wielkopolanie na szlakach świata. Biografie]
Paradowska M., 1992, Wkład Polaków w rozwój cywilizacyjno-kulturowy Ameryki Łacińskiej, Komisarz Generalny Udziału Polski w Wystawie Uniwersalnej EXPO’92 w Sevilli, Wydawnictwo „Warsawa”, Warszawa
Paszkowski L., 1980, Social background of sir Paul Strzelecki and Joseph Conrad. Foreword by Professor J. Zubrzycki, Australia Felix Literary Club, Melbourne
Paszkowski L., 1997, Sir Paul Edmund de Strzelecki. Reflections on his life, Arcadia Australian Scholarly Publishing, Melbourne
Paszkowski L., 2005, Strzelecki Sir Paweł Edmund, [w:] K. Dopierała (red.), Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii, t. 5, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń
Paszkowski L., 2006-2007, Strzelecki Paweł Edmund (Paul Edmund de Strzelecki) (1797-1873), [w:] A. Romanowski (red. nacz.), Polski Słownik Biograficzny, t. 44, Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Warszawa-Kraków
Paul Strzelecki – Laoch Polainnise an Ghorta Mhóir a bhí ligthe i ndearmad, 2019, Ambasáid na Polainne, Dublin
Paweł Edmund Strzelecki – zapomniany bohater Wielkiego Głodu w Irlandii, 2019, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Dublinie, Dublin
Paweł Edmund Strzelecki, 1988, [Contents and selected bibliography J. Bagińska-Mleczak], Society of Unity with Poles Abroad „Polonia”, Poznań Branch Edward Raczyński Municipal Public Library, Poznań. [zawiera artykuły: Bagińska-Mleczak J., bez tytułu; Trzeciakowski L., Wokół postaci Pawła Edmunda Strzeleckiego]
Paweł Edmund Strzelecki. Polski podróżnik i badacz Australii. Wystawa w stulecie śmierci 15-17 listopada 1973, 1973, [Katalog oprac. B. Lipska], Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”, Instytut Geografii Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Warszawski, Warszawa
Pilichowie M. i P., 2017, Wielcy polscy podróżnicy, którzy odkrywali świat, Wydawnictwo Sport i Turystyka – Muza SA, Warszawa
Rawson G., 1954, The Count. A life of sir Paul Edmund Strzelecki explorer and scientist, W. Heinemann, London
Skoczylas J., 2010, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) – wielki geolog, odkrywca i prekursor turystyki, [w:] Z.
Młynarczyk, A. Zajadacz (red.), Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. T. 7. Aspekty społeczne: ruch turystyczny, turystyka osób niepełnosprawnych, turystyka zdrowotna, przestrzeń turystyczna w świadomości społecznej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Słabczyńscy W. i T., 1992, Słownik podróżników polskich, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa
Słabczyński T., 2005, Strzelecki Sir Paweł Edmund, [w:] Wielka Encyklopedia PWN, t. 26, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Słabczyński T., 2017, Słownik polskich podróżników i odkrywców, Wydawnictwo Globograf, Warszawa
Słabczyński T., 2017, Szlaki wielkiej przygody. Opowieści o polskich podróżnikach, Wydawnictwo Globograf, Warszawa
Słabczyński W., 1954, Paweł Edmund Strzelecki. Polski badacz Australii, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, Warszawa
Słabczyński W., 1957, Paweł Edmund Strzelecki. Podróże – odkrycia – prace, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Słabczyński W., 1973 i 1988, Polscy podróżnicy i odkrywcy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Strzelecki P.E., 1958, Nowa Południowa Walia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Strzelecki P.E., 1960, Pisma wybrane. Zebrał i przypisami opatrzył W. Słabczyński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Strzelecki Paweł Edmund (1797-1873), 1981, [w:] A. Gąsiorowski, J. Topolski (red.), Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań
Thiele M., 2018, Powrót Pawła Edmunda Strzeleckiego na dwór dziadka Józefa, „Puls Polonii” 22 lutego
Tiele M., 2015, P.E. Strzelecki – tablica w Dublinie, uznanie po 166 latach, „Puls Polonii” 8 kwietnia
Truty K., Stawowczyk A., 2017, Paweł Edmund Strzelecki, [w:] M. Apollo, R. Lasyk, R. Rettinger (red./ed.), Wielcy polscy podróżnicy, odkrywcy i zdobywcy [Great Polish Travellers, Explorers and Conquerors], Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków
Trzeciakowski L., 1997, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873). Osobowość wielkiego odkrywcy. „Kronika Miasta Poznania” nr 2, s. 423-442
Wielkie biografie 3. Encyklopedia PWN. Odkrywcy, wynalazcy, uczeni, 2008, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Wyszowska I., 2008, Turystyka biograficzna – istota, znaczenie, perspektywy, „Turystyka kulturowa” nr 1. , s. 22-33
Wyszowska I., 2020 a, Śladami miejsc związanych z postacią Pawła Edmunda Strzeleckiego, „Przegląd Wielkopolski” nr 3 (129), s. 43-48
Wyszowska I., 2020 b, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) – wybitny podróżnik i odkrywca rodem z Wielkopolski, „Przegląd Wielkopolski” nr 3 (129), s. 37-40
Wyszowska I., 2020 c, 30-lecie działalności Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” i jego Wielkopolskiego Oddziału w Poznaniu na rzecz Polonii i Polaków z zagranicy, „Przegląd Wielkopolski” nr 3 (129), s. 49-57
Żmichowska N., 1876, O Pawle Edmundzie Strzeleckim według rodzinnych i towarzyskich wspomnień, Ateneum, t. 1, z. 2, s. 384-424, z. 3, s. 539-596
Strony internetowe
http://zzmpoznan.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/156945/w_poznaniu_na_obszarze_dawnej_wsi_gluszyna_powstal_kolejny_park [12.07.2021]
https://dopiewo.pl/warto-zobaczyć-0 [16.07.2021]
https://pl.wikipedia.org/wiki/Paweł_Edmund_Strzelecki [12.07.2021]
https://pl.wikipedia.org/wiki/pomnik_paw%c5%82a_edmunda_strzeleckiego_na_%c5%81azarzu_w_poznaniu [12.07.2021]
https://polona.pl/item/hrabia-edmund-strzelecki [25.07.2021]
www.strzelecki.ie [27.07.2021]
https://polona.pl/item/physical-description-of-new-south-wales-and-van-diemen-s-land,MTE3MjE5Nzg3/10/#info:metadata [27.07.2021]
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i120.1272
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2021 Izabela Wyszowska
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642